'Westerse landen komen afspraak klimaatgeld niet na'

Westerse landen komen de afspraak om arme landen financieel te helpen bij het klimaatprobleem niet na. Dat stelt Oxfam Novib in een rapport (het Climate Finance Shadow Report 2018), dat vandaag wordt gepubliceerd tijdens klimaatonderhandelingen in Bonn.

Over ruim een jaar, vanaf 2020, moeten westerse landen elk jaar gezamenlijk 100 miljard dollar (ongeveer 83 miljard euro) betalen aan arme landen. In de jaren daarvoor moeten de betalingen volgens afspraak op weg zijn naar dat bedrag. Maar dat is nog lang niet het geval.

Westerse landen zeggen dat ze 48 miljard dollar hebben gestort, in de onderzochte jaren 2015/2016. Maar Oxfam Novib zegt dat maar 20 miljard echt ten goede kwam aan klimaatmaatregelen. Het verschil zit bijvoorbeeld in leningen die onterecht werden meegeteld, omdat ze moeten worden terugbetaald.

Op de klimaatbesprekingen in Bonn gaat het onder meer over een set afspraken (het 'Rulebook'), waarmee het Parijse Klimaatakkoord verder moet worden uitgewerkt. Een van de onderdelen daarbij is wat wel en niet meegeteld mag worden, als het gaat om klimaatfinanciering.

Extreem weer

De afspraak om jaarlijks honderd miljard dollar te betalen, vanaf 2020, werd al bijna 10 jaar geleden gemaakt op de klimaattop in Kopenhagen. Met het geld moeten landen worden geholpen om hun uitstoot naar beneden te brengen èn om de gevolgen van extreem weer op te vangen. "Maar nog altijd is niet afgesproken hoe de honderd miljard dollar verdeeld moet worden", zegt Bertram Zagema van Oxfam Novib.

"Tegelijk is het wel een heel belangrijk onderdeel van het Klimaatakkoord van Parijs. Ook arme landen moeten veel geld uitgeven om te switchen naar duurzame energiebronnen. Toen het Klimaatakkoord van Parijs werd gesloten, in 2015, was er grote overeenstemming over dat landen die verantwoordelijk zijn voor het klimaatprobleem, arme landen financieel moeten gaan helpen."

"Het probleem is nu dat de landen die dit geld het hardst nodig hebben, het minst in staat zijn om druk uit te oefenen." Dat komt omdat het hierbij om veelal de armste landen van de wereld gaat. Bijvoorbeeld kleine eilandstaten, die last hebben van tyfoons en de stijgende zeespiegel. Orkanen worden steeds krachtiger, en het vermoeden bestaat dat dat komt door klimaatverandering", zegt Zagema.

Vertrouwen geschaad

Overigens gaat het niet alleen om publiek geld. Ook investeringen van bedrijven kunnen worden meegeteld, vertelt onderzoeker Pieter Pauw, die in december vorig jaar aan de universiteit Utrecht promoveerde op klimaatfinanciering en werkt bij het Duitse instituut voor ontwikkelingspolitiek.

"Private investeerders kunnen bijvoorbeeld geld steken in de ontwikkeling van windparken in derdewereldlanden. Op de wat langere termijn krijgen ze daar dan het rendement van. Maar het mobiliseren van privaat geld voor aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering is veel moeilijker."

Dat westerse landen tot nu toe onvoldoende over de brug komen met het beloofde geld, is volgens Pauw geen goede ontwikkeling. "Het is tamelijk ernstig, want hiermee wordt het vertrouwen van veel landen geschaad. Als arme landen merken dat de toezeggingen niet worden nagekomen, zullen zij wellicht ook minder hun best doen om hun eigen uitstoot van broeikasgassen naar beneden te brengen."

Nederlandp

De Algemene Rekenkamer heeft al jaren geleden uitgerekend hoeveel Nederland vanaf 2020 moet bijdragen: 1,6 miljard dollar (omgerekend 1,25 miljard euro op dat moment). Oxfam Novib is erover te spreken dat Nederland dit al vroeg in kaart heeft gebracht,

Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Nederland in 2017 bijna 800 miljoen euro heeft uitgegeven aan klimaatfinanciering. Bijna de helft daarvan was afkomstig uit private middelen. Maar over dat laatste is Oxfam Novib minder te spreken, vertelt Zagema vanuit Bonn. "Dat vinden wij minder positief." Het is nog niet duidelijk hoe deze bijdragen uit het bedrijfsleven mogen meetellen.

Verkapte ontwikkelingshulp

Overigens zit de 100 miljard dollar straks niet in één fonds, maar gaat het om een optelsom. Een deel zal gaan naar het Green Climate Fund. Nederland draagt hier ongeveer 25 miljoen euro per jaar aan bij. Veel is ook bilaterale hulp. Wel moet dan duidelijk zijn dat het geld echt om klimaatgeld gaat, en niet verkapte ontwikkelingshulp is, vindt Oxfam Novib.

De besprekingen in Bonn begonnen afgelopen maandag en duren nog tot 10 mei. Op de bijeenkomst wordt de volgende grote klimaattop voorbereid, die in december in het Poolse Katowice wordt gehouden. Een van de belangrijke kwesties dan is hoe gemonitord kan worden wat landen doen om hun uitstoot naar beneden te brengen.