Spannende brexit-weken op komst: 'Politiek schaakspel van het hoogste niveau'
In Groot-Brittannië breken een paar spannende brexit-weken aan, waarbij de druk op de regering weer eens flink zal worden opgevoerd. Krijgen we via het parlement toch een zachtere brexit? Of weet Theresa May de groep dissidenten in haar fractie alsnog de mond te snoeren?
Dat het brexit-proces een twee jaar lange koorddansact zou worden voor Theresa May, was vanaf het begin al duidelijk. En hoewel ze al meerdere keren op het punt stond ervan af te vallen, staat ze nog steeds. Met haar fragiele meerderheid moet ze de volgende brexit-horde zien te nemen: blijven de Britten na de brexit wel of niet in de douane-unie.
Nee, zei Theresa May in al haar grote brexit-speeches. Brexit betekent op geen enkele manier nog bestuurd en gecontroleerd worden vanuit Brussel, dus uit de EU stappen betekent ook de interne markt en de douane-unie verlaten. Alleen dan krijgen de Britten weer de controle terug over hun eigen grenzen en kunnen ze weer hun eigen handelsverdragen sluiten, zonder bemoeienis van de EU.
Zolang de Britten in een douane-unie zitten met de EU, moeten ze zich houden aan de handelsverdragen die de EU heeft gesloten en kunnen ze niet op eigen houtje met de VS, India of Australië over vrijhandelsakkoorden onderhandelen. Daarnaast hebben de Britten, als niet-lid, straks ook geen zeggenschap meer over hoe die handelsverdragen eruit gaan zien. En daardoor is lid blijven van een douane-unie voor de brexit-vleugel in de Conservatieve fractie en de regering onbespreekbaar.
Nederland wil het wel
Toch lijkt een meerderheid van het Britse parlement wél voorstander van een verblijf in de douane-unie. Ook het Hogerhuis, de Britse Eerste Kamer, stemde daar vorige week in ruime meerderheid voor. Lidmaatschap betekent namelijk tariefvrij en zonder belemmeringen goederen vervoeren tussen EU-landen, iets waar Britse exporterende bedrijven groot voorstander van zijn. Ook Nederlandse bedrijven die zaken doen met Groot-Brittannië zouden graag zien dat de Britten minimaal in de douane-unie blijven.
Daarnaast zou het een oplossing voor de gevoelige grens tussen Ierland en Noord-Ierland dichterbij brengen: alle partijen hebben afgesproken dat er hoe dan ook geen grenscontroles komen en binnen een douane-unie maak je grenscontroles goeddeels overbodig. Daarmee is dat dus én de oplossing voor het grootste hoofdpijndossier van de brexit-gesprekken én voorkom je de invoering van allerlei handelsbelemmeringen, vinden de Britten.
"Het is niet ideaal, want we zullen dan wel EU-handelsverdragen moeten volgen zonder dat we aan tafel zitten om mee te onderhandelen", zei de Conservatieve politicus Dominic Grieve. "Maar het beperkt de eventuele schade van brexit aanzienlijk."
Over een paar weken moet het parlement stemmen over dit dilemma. En er zijn zo'n 11 of 12 van deze Conservatieve rebels die bereid lijken om met de oppositie mee te stemmen. En dat is genoeg om ze aan een meerderheid te helpen en de regering te dwingen in een douane-unie te blijven.
Blijft May premier?
Met die wetenschap is het dreigen en moddergooien al begonnen. Het zou kunnen dat May haar eigen positie aan de stemming verbindt: stem je tegen de wil van je eigen regering, dan stap ik op. Eigenlijk een vertrouwensstemming dus. Of de nucleaire optie, zoals de Britten het noemen.
Durven die Conservatieve rebels het dan nog steeds aan om vóór een douane-unie te stemmen? En de regering eventueel ten val te brengen? Of zal May uiteindelijk zwichten, met de kans dat enkele van haar ministers opstappen en de harde brexiteers haar zullen kielhalen?
Daarmee zal dit een politiek schaakspel van het hoogste niveau worden. De stemming zal in de loop van de komende maand plaatsvinden.