Een kind wordt behandeld in het ziekenhuis in Douma

Hoe de OPCW in Syrië zoekt naar sporen van gifgas

  • Eline de Zeeuw

    redacteur Buitenland

  • Eline de Zeeuw

    redacteur Buitenland

Een onderzoeksteam van de OPCW, de organisatie voor het verbod op chemische wapens, is aangekomen in Syrië. Het team probeert het door oorlog verwoeste Douma in te komen, waar volgens het Westen vorig weekend is gebombardeerd met gifgas. Tientallen burgers kwamen om het leven, onder wie veel kinderen.

Nu alle ogen zijn gericht op Syrië moeten de onderzoekers vaststellen of inderdaad chemische wapens gebruikt zijn, en zo ja, welke. Een race tegen de klok, helemaal nu president Trump aanstuurt op een vergeldingsactie tegen Syrië.

In het hart van het oorlogsgebied

Ook Westerse inlichtingendiensten zijn druk op zoek naar aanwijzingen. Sommige landen denken het al te weten: zowel de Verenigde Staten als Frankrijk zegt er zeker van te zijn dat het Syrische regime chloorgas heeft ingezet tegen de bevolking. De regering in Damascus spreekt alle beschuldigingen tegen.

De OPCW moet duidelijkheid geven. De Syrische ambassadeur in Brussel heeft het onderzoeksteam verzekerd van zijn volledige medewerking. Mocht het de inspecteurs lukken in het hart van het oorlogsgebied te komen, dan begint het voor hen pas echt.

In Syrië zijn vaker aanvallen met chemische wapens geweest. Bekijk hier een overzicht:

Gifgas in Syrië: een terugkerend probleem

"Het team, bestaande uit onderzoekers met ieder hun eigen specialiteiten, gaat dan eerst opzoek naar getuigenissen van slachtoffers en ooggetuigen", vertelt Jean Pascal Zanders, specialist in chemische en biologische oorlogsvoering. "Ze vragen naar de lichamelijke verschijnselen die na de aanval optraden, hoe de substantie er uitzag en hoe het rook."

Aan de hand daarvan kan de getroffen plek worden gelokaliseerd. "Dat is precisiewerk", zegt Zanders. "Het team gaat daar op zoek naar sporen: ze nemen grondmonsters af, en kijken of er minuscule hoeveelheden op planten zijn achtergebleven."

Veel chemicaliën verdwijnen vaak binnen een paar uur uit het bloed van mensen.

Ruud Busker, TNO

Het verzamelen van bewijzen is allesbehalve eenvoudig. "Veel giftige gassen als chloor, waarvan wordt vermoed dat het is gebruikt, verdampen snel. Vooral in open ruimtes en zeker als het warm is. Bovendien verdwijnen veel chemicaliën vaak binnen een paar uur uit het bloed van mensen", zegt Ruud Busker, deskundige chemische wapens bij TNO. Het onderzoeksinstituut uit Rijswijk is een van de twintig gespecialiseerde laboratoria ter wereld die het verzamelde bewijs van de OPCW onderzoeken.

Bekijk hier de schokkende beelden uit Douma:

Mogelijke gifgasaanval door Syrische regeringstroepen

Toch zijn in sommige gevallen zelfs tot een paar weken na een gifgasaanval sporen van chemische stoffen terug te vinden. "Daar heeft ons laboratorium zelf voor gezorgd", zegt Busker. "Een gifgas als zenuwgas verdwijnt dan wel snel uit het bloed, maar de reactie die het veroorzaakt blijft langer in het lichaam aantoonbaar. Iets dergelijks geldt ook voor chloor. Sommige stoffen zijn bijvoorbeeld nog langere tijd in nagels op te sporen."

Terug naar Den Haag

Het onderzoeksteam kan in een dag klaar zijn met de expeditie, weet Zanders. Na afloop vliegt het team met de verzamelde bewijzen terug naar Den Haag, waar het hoofdkwartier van de OPCW is gevestigd. "Daar is een Syrische waarnemer bij aanwezig", vertelt Zander. "Hij moet de integriteit van het proces garanderen."

De OPCW gaat enorm grondig te werk, veel grondiger dan inlichtingendiensten in bijvoorbeeld Frankrijk of Rusland.

Jean Pascal Zanders

Vanuit Nederland worden de stalen vervolgens doorgestuurd naar meerdere speciale laboratoria. "Zij moeten het bewijs onafhankelijk van elkaar analyseren", zegt Busker van TNO. "De laboratoria krijgen dan bijvoorbeeld allemaal een beetje van hetzelfde bloed opgestuurd." Busker kan niet reageren op de vraag of het Nederlandse laboratorium TNO daar dit keer ook bij betrokken is.

De OPCW werkt alleen samen met de beste labs ter wereld. De instellingen die op de lijst van de organisatie staan moeten elk jaar examen doen om daar op te mogen blijven staan.

En dan, de resultaten

De resultaten van het onderzoek zullen nog wel even op zich laten wachten. "Dat kan een paar weken duren", zegt Busker. En zelfs als die er straks zijn, dan bestaat daarmee nog geen volledige duidelijkheid over wat zich vorig weekend in Douma heeft afgespeeld.

De OPCW kan vaststellen of en wat voor chemische wapens er zijn gebruikt, maar het kan geen verantwoordelijken aanwijzen. "Het is een neutrale organisatie die enorm grondig te werk gaat, veel grondiger dan inlichtingendiensten in bijvoorbeeld Frankrijk of Rusland", zegt Zanders. "De OPCW heeft daarin absoluut de hoogste competentie."

Maar omdat de organisatie geen conclusies kan trekken, bestaat volgens de specialist chemische oorlogsvoering een grote kans dat betrokken partijen de uitkomsten ervan ook ieder op hun eigen manier zullen interpreteren. "Je moet niet vergeten dat de 'waarheid' over wat er afgelopen weekend is gebeurd niet wetenschappelijk, maar politiek zal zijn."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl