Macht lonkt voor GroenLinks in helft grote gemeenten

• Ben Meindertsma en Hugo van der Parre

  Researchredacteuren

GroenLinks lijkt een enorme opmars te gaan maken in de honderd grootste gemeenten van het land. In 74 grote gemeenten zijn de onderhandelingen voor een nieuw college al begonnen. In 36 daarvan zit GroenLinks aan tafel, blijkt uit onderzoek van de NOS. In de afgelopen bestuursperiode (2014-2018) zat GroenLinks in slechts 16 van deze gemeenten in het college.

Lokale partijen en de VVD blijven in de grootste gemeenten de belangrijkste machtsfactor. Beiden doen in 7 van de 10 grotere gemeenten mee aan de onderhandelingen. Daarmee lijkt hun invloed iets te groeien ten opzichte van vorige verkiezingen, al valt die groei in het niet bij de opmars van GroenLinks.

Hoewel GroenLinks en de VVD landelijk nog nooit samen hebben geregeerd, is lokaal de VVD de favoriete coalitiepartner van GroenLinks. In 25 van de 36 grote gemeenten waar GroenLinks aan tafel zit, onderhandelt de partij met de VVD. Dat is meer dan met lokale partijen (23), het CDA (22) of D66 (20). Zo zitten de partijen samen aan tafel in onder andere Den Haag, Almere en Den Bosch.

Links of rechts

De opmars van GroenLinks betekent overigens niet dat gemeentebesturen er ook linkser op worden. Integendeel: terwijl GroenLinks vaker aan mag schuiven, zitten PvdA en SP minder vaak aan tafel. In vergelijking met vier en acht jaar geleden daalt het totaal aantal deelnames van linkse partijen aan colleges iets.

Sowieso zitten rechtse partijen vaker vaak aan tafel in de grote gemeenten dan linkse. Er zijn zelfs meer gemeenten waar de VVD mee-onderhandelt (52), dan een van de drie linkse partijen (47). Echt linkse besturen lijken dan ook een uitzondering. Alleen Amsterdam en Venlo lijken af te stevenen op een college waar alle drie de linkse partijen in zitten.

ChristenUnie

Ook voor de ChristenUnie lonkt opvallend vaak de macht. De partij is in 24 grote gemeenten aan het onderhandelen, waaronder Utrecht, Almelo en Den Helder. Daarmee lijkt de invloed van de partij in grote gemeenten groter te gaan worden dan die van de PvdA (19) en maar net iets minder dan die van D66 (27). Dat is opvallend, omdat de verkiezingsuitslag van de ChristenUnie vergelijkbaar was met die van vier jaar geleden.

Van de overige partijen neemt alleen 50Plus mogelijk deel aan het bestuur in een van de grote gemeenten: in Venlo zit de partij aan tafel. De PVV, SGP, Denk en de Partij voor de Dieren deden in veel minder gemeenten mee aan de verkiezingen dan de andere partijen, en gaan - voor zover bekend - in geen enkele grotere gemeente meebesturen.