Centrale banken praten over 'CO2-stresstest'

• Eva Wiessing en Susan Sjouwerman

Centrale banken uit meer dan dertig landen zijn vandaag bijeen in Amsterdam om te praten over de financiële risico's die klimaatverandering met zich meebrengt. De investeringen van financiële instellingen in bijvoorbeeld olie- en gasbedrijven, de zware industrie of de landbouw kunnen in korte tijd fors minder waard worden.

Uit een rapport van De Nederlandsche Bank (DNB) van afgelopen oktober blijkt dat de investeringen van banken, verzekeraars en pensioenfondsen in fossiele brandstoffen gegroeid is van 86,8 miljard in 2016 naar 102,8 miljard in 2017. Dat is een stijging van ruim 16 procent.

Alleen al de Nederlandse pensioenfondsen en -uitvoerders stopten het afgelopen jaar 6 miljard euro meer in fossiele brandstoffen, terwijl bijvoorbeeld ABP en PGGM juist zeiden dat ze duurzaamheid hoog op de investeringsagenda hadden geplaatst.

Zulke investeringen brengen risico's met zich mee nu verschillende landen stevig inzetten op een energietransitie. De president van de Bank of England, Mark Carney, introduceerde in 2015 al het begrip 'CO2-bubbel': veel fossiele brandstoffen zullen simpelweg in de grond blijven zitten, willen we aan de klimaateisen voldoen. Investeringen in de energiesector zouden daardoor ineens een stuk minder waard kunnen zijn. Met de waarschuwing van Carney hebben financiële instelling nog weinig gedaan, zeggen toezichthouders.

Kantoren

Voor investeringen in commercieel vastgoed geldt eenzelfde risico. In Nederland moeten kantoren vanaf 2023 minimaal energielabel C hebben en vanaf 2030 minimaal energielabel A. Niet alle eigenaren en huurders zijn hiervan op de hoogte. Als een kantoorpand niet op tijd is verduurzaamd, is er straks geen huurder meer voor te vinden of mag het pand zelfs niet meer ingezet worden als kantoorruimte. Dat heeft grote invloed op de waarde van het gebouw.

"Uit de beschikbare data blijkt dat 46 procent van de bankleningen, 17 procent van de pensioenbeleggingen en 19 procent van de verzekeringsbeleggingen gerelateerd aan commercieel vastgoed in Nederland een onderpand heeft met een matig tot slecht energielabel", valt te lezen in het rapport van DNB.

En dan zijn er nog de 'fysieke' risico's. Hevige regen- of hagelbuien en ander extreem weer zullen vaker voorkomen. Banken die veel leningen hebben uitstaan aan bijvoorbeeld boeren, of verzekeraars die veel boerenbedrijven als klant hebben, stellen zichzelf bloot aan de kans op grote schadebedragen en faillissementen.

Dit probleem staat bij veel financiële organisaties wel op de radar, maar er wordt volgens toezichthouders nog te weinig actie ondernomen om de risico's te verkleinen. Daarom vraagt niet alleen DNB er vandaag aandacht voor, ook Banque de France staat op de barricaden.

CO2-stresstest

De president van die bank, François Villeroy, zei vandaag op de bijeenkomst in Amsterdam dat hij instellingen wil verplichten om transparant te zijn over de aard van hun investeringen. Zo kunnen toezichthouders makkelijker beoordelen hoeveel 'groene' en 'bruine' investeringen er op de balans staan - een soort CO2-stresstest.

De centrale banken willen daarmee ook de investeringen in 'groene' bedrijven aanwakkeren, maar wel met een voorbehoud. "Er is tot nu toe geen wetenschappelijk bewijs voor de stelling dat duurzame activa minder risicovol zijn", aldus Villeroy.

Ook DNB is wat terughoudend met het actief promoten van zulke investeringen. "Wij moeten als toezichthouder natuurlijk niet op de stoel van de financiële bestuurder gaan zitten", zegt divisiedirecteur Olaf Sleijpen. "Een heldere definitie van 'groene' en 'bruine' investeringen zou het voor ons natuurlijk wel makkelijker maken om toezicht te houden en te wijzen op risico's."