Stoppen met gas uit Groningen, wat kost dat?

"We zien het wel", antwoordde premier Mark Rutte op de vraag wie en hoe we de rekening betalen van het sluiten van de Groningse gaskraan. Maar hoeveel gaat die enorme transitie eigenlijk kosten?

Veel is onzeker, maar één ding is duidelijk: we moeten met van alles rekening houden. "Het is een complex geheel aan factoren die allemaal een prijskaartje hebben, maar waar soms ook weer aan verdiend wordt", zegt energieadviseur Lucia van Geuns van The Hague Centre for Strategic Studies.

Dat het om vele miljarden gaat, is in ieder geval zeker. Dat zullen kosten zijn voor de overheid, bedrijven en uiteindelijk huishoudens.

Miljarden

Eerst maar eens kijken welke inkomsten er voor de overheid wegvallen de komende jaren.

Het Groningse gas leverde Nederland bijna 300 miljard euro op sinds het begin van de winning in de jaren zestig. In 2013 bereikten de aardgasbaten een record van 15,4 miljard euro. Vanwege de aardbevingen is de gaswinning sindsdien flink teruggeschroefd; zo waren deb aten in 2016 nog 2,4 miljard.

Nu wordt er nog zo'n 21 miljard kuub gas gewonnen. Dat moet in 2022 teruggelopen zijn tot 12 miljard kuub. En over twaalf jaar gaat de kraan helemaal dicht. De baten van het Groningse gas zullen dus stapsgewijs teruglopen van zo'n 2 miljard euro tot 0 euro. Uiteindelijk zou dit sowieso gebeurd zijn, omdat het gas op was raakt, maar dat had langer geduurd.

Spannend is misschien nog of Shell en het Amerikaanse ExxonMobil zich zomaar neerleggen bij het besluit. De twee energieconcerns zijn samen met de overheid aandeelhouder in de NAM, de gaswinner. Nu dat wordt teruggeschroefd en uiteindelijk stopt, is dat een financiële aderlating.

"Wij zijn al langer in overleg met het ministerie over hoe de gaswinning in Nederland anders moet worden ingevuld", zegt een woordvoerder van Shell. "Maar een claim is niet aan de orde. Wij zijn ook niet boos. We kunnen begrip opbrengen voor dit besluit."

Shell werd wel verrast door het besluit de gaskraan in Groningen dicht te draaien. "Wij hebben het gisteren ook pas gehoord. Maar dat is de natuurlijke gang van zaken, het is een ministerieel besluit. We bestuderen nu dat besluit. En zoals gezegd zijn we in overleg."

Claim

Toch heeft Shell in het verleden toezeggingen gehad over hoeveelheden gas die het naar boven mag halen. De NOS achterhaalde met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) dat het olieconcern daar afspraken over heeft gemaakt met hoge ambtenaren op het ministerie van Economische Zaken. Het is voorstelbaar dat daar toch nog een claim van Shell uit voortvloeit. Hoeveel de staat dat dan zou gaan kosten, is niet te zeggen.

Eén van de prijskaartjes is inmiddels bekend. De stikstoffabriek die minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat laat bouwen kost naar schatting 500 miljoen euro.

Die wordt gebouwd om buitenlands gas (hoogcalorisch gas) te mengen met stikstof, om het zo geschikt te maken voor de Nederlandse huishoudens (laagcalorisch gas). Daarvoor moet dus ook weer meer stikstof ingekocht worden.

Maar als de Groningse gaskraan dichtgaat, betekent dat niet dat er geen gas meer wordt gewonnen in Nederland. "We boren ook naar gas in andere delen van Nederland en in de Noordzee", zegt Pieter Hamming, die verantwoordelijk is voor de Nationale Energieverkenning. "Maar dat is lang niet genoeg voor heel Nederland."

Het merendeel van het gas zal dus geïmporteerd moeten worden. Dat kan onder meer uit Rusland en Noorwegen. Hoeveel dat gaat kosten is lastig in te schatten, zegt Van Geuns. "Hoeveel we gaan importeren hangt af van hoeveel gas we op dat moment nodig hebben. Bovendien fluctueert de prijs."

Energiezuinig

Hoeveel het sluiten van de gaskraan gaat kosten, hangt ook af van hoe snel de Nederlandse samenleving verduurzaamt. Want hoe energiezuiniger de huizen en bedrijven, hoe minder gas we nodig hebben.

Maar daar hangt natuurlijk ook een prijskaartje aan. "Niet elk bedrijf of huishouden kan dat zomaar betalen, dus waarschijnlijk komen er wel meer subsidies vanuit de overheid", zegt Van Geuns. "Het is de vraag hoe hoog die worden."

Banen

En dan zijn er nog andere indirecte kosten naar aanleiding van het besluit. Lambert Zwiers van werkgeversorganisatie VNO-NCW Noord nam daar vandaag al een voorschot op, toen hij vertelde dat het duizenden banen gaat kosten. "Het gaat om directe banen, maar ook indirecte banen. Drentse onderhoudsbedrijven en leveranciers gaan hier bijvoorbeeld last van krijgen." Zwiers denkt dat er minstens 10 miljard euro nodig is om de klap van de wegvallende banen op te kunnen vangen.

Overigens wijst Hamming erop ook banen oplevert: "Technieken zoals de warmtepomp moeten ontwikkeld worden en huizen moeten worden geïsoleerd. Het gaat heel wat werk opleveren."