Verkiezingen in Egypte, maar waar is de Moslimbroederschap?
"Vlak nadat ik naar Nederland gevlucht was, stonden er tachtig tot negentig militairen en politieagenten in het huis waar ik woonde. Er stonden vier busjes klaar om mij mee te nemen. Mijn oud-huisgenoot was doodsbang. 'We zijn op zoek naar Hatim Sherif, de terrorist die hier woont!', riepen ze. Dat ben ik dus. Volgens de Egyptische regering ben ik een terrorist."
Theatermaker Hatim Sherif - in Nederland noemt hij zichzelf liever Tommy - werkte tussen 2011 en 2013 voor de Moslimbroederschap. Deze politieke partij streeft naar een staat die gebaseerd is op islamitische normen en waarden. Tommy zat in het campagneteam van partijleider Mohamed Morsi en werkte voor de artistieke afdeling van de partij. "We maakten bijvoorbeeld theaterstukken voor kinderen over Egypte en over rechtvaardigheid. En ik zat vaak bij de brainstorms. Ze wilden graag van jonge mensen weten wat zij vonden."
In Nederland repeteert Tommy voor een toneelstuk waarin hij zijn verhaal vertelt. Bekijk hier hoe hij een doelwit werd van het Egyptische regime:
De Moslimbroederschap won de eerste vrije verkiezingen in Egypte, die in 2012 na de val van president Mubarak werden gehouden. Morsi werd president, maar na een jaar zette het leger hem alweer af.
Sindsdien leidt legerleider en president Abdel Fattah al-Sisi Egypte met harde hand. Morgen beginnen de presidentsverkiezingen, die drie dagen duren. De verwachting is dat Sisi opnieuw wint.
Dat Sisi afstevent op een nieuwe termijn, is niet omdat het zo goed gaat met Egypte. Sterker: volgens organisaties als Amnesty International en Human Rights Watch gaat het wat betreft de mensenrechten veel slechter in Egypte dan in 2010, toen het land nog bestuurd werd door de dictator Hosni Mubarak. Die trad af na wekenlange demonstraties op het Tahrirplein in Caïro en op andere plekken in het land. Ook economisch verkeert Egypte in crisis.
Sisi gaat naar alle verwachting tóch winnen, vanwege het totale gebrek aan oppositie. Want van de belangrijkste oppositiepartij, de Moslimbroederschap, is sinds 2013 politiek niks meer over. Na de afzetting van Morsi werden bij een betoging zo'n duizend mensen gedood door het leger en kort daarna werden honderden aanhangers in een massaproces ter dood veroordeeld.
De Moslimbroederschap is verboden en aangemerkt als terroristische organisatie. Als gevolg daarvan wonen veel mensen die banden hadden met de partij net als Tommy in Europa, de VS of Turkije.
Wat heeft de moslimbroederschap dan gedaan?
Morsi regeerde maar een jaar en stelde een groot deel van de bevolking teleur. Zo ging het bergafwaarts met de economie, door de onrust in het land. Daarnaast begon ook Morsi de macht steeds meer naar zich toe te trekken, door een decreet in te stellen, waarmee hij boven de wet kwam te staan. Miljoenen Egyptenaren gingen de straat op om zijn aftreden te eisen. Het leger, onder leider van toenmalig legerleider Abdel Fattah al-Sisi zette hem af toen hij dat niet uit zichzelf deed en greep vervolgens zelf de macht.
"De Moslimbroederschap heeft grove fouten gemaakt, zeker. Maar het zijn geen terroristen", zegt Arabist Chams Eddine Zaougui. "Sisi heeft de woede van het volk misbruikt om de Moslimbroederschap, zijn grootste rivaal, uit de weg te ruimen."
De seculiere Tahrir-generatie
"We hadden heel veel dromen en nu moeten we uitkijken om überhaupt ergens van te dromen." Hisham, een seculiere activist, verliet net als Tommy Egypte. Hij woont nu 'ergens in Europa' - hij wil niet zeggen waar precies.
Hisham en Tommy hadden in 2011 naast elkaar kunnen staan op het Tahrirplein. Naast de islamisten gingen ook seculiere activisten toen massaal de straat op om te demonstreren tegen Mubarak. Ook de seculieren liggen in Egypte onder vuur. Hisham werd opgepakt en ontvluchtte het land.
"Dat is iets recents", zegt Zaougui. "Maar het onderdrukken van de Moslimbroederschap is eigenlijk al aan de gang sinds 2014." Hij herinnert zich de tv-programma's waarin de bevolking opgeroepen werd om Moslimbroeders aan te geven. "Ze werden afgebeeld als zombies, met bloed en al." Dat ook jonge activisten doelwit zijn, ook als ze geen banden hebben met de Moslimbroeders, laat volgens Zaougui zien hoe groot de repressie in Egypte geworden is. Sisi probeert niet eens meer zijn best te doen om enige schijn van democratie op te houden.
En dat betekent ook dat Sisi ervoor gezorgd heeft dat hij de enige kandidaat is. Theoretisch gezien is er een alternatief: Mousa Mostafa Mousa. "Maar niemand kent hem. Er wordt vermoed dat hij een stroman is", zegt Zaougui.
Enkele weken geleden waren er nog zes serieuze tegenkandidaten. Zij trokken zich een voor een terug, in d emeeste gevallen niet vrijwillig. Zo werd het voormalige hoofd van het Egyptische leger enkele dagen nadat hij zijn kandidatuur bekend had gemaakt opgepakt door datzelfde leger.
Een gelauwerd mensenrechtenactivist, die kandidaat was, mocht niet meedoen en moet drie maanden de cel in. Een legerkolonel moet zes jaar de gevangenis in. De neef van oud-president Sadat trok zich terug vanwege zijn veiligheid. En een prominent oppositieleider en voormalig presidentskandidaat moest ook in de gevangenis, vanwege vermeende banden met de Moslimbroederschap.
Toen er helemaal geen kandidaat meer over was en prominente Egyptenaren opriepen tot een boycot, verscheen enkele uren voor de kandidatuur-deadline het bericht dat ze toch ook kunnen stemmen op Mousa.
Sisi houdt het land in een wurggreep met zijn repressie.
De vraag is nu hoelang deze situatie houdbaar blijft. Zaougui: "In het begin stond een groot deel van de bevolking nog wel achter de militaire coup van Sisi. Zij snakten naar stabiliteit en Sisi beloofde ook de economie te herstellen." Omdat de president meteen (financiële) steun kreeg van onder meer Saudi-Arabië, leek hij ook even de stabiliteit terug te brengen.
Maar inmiddels gaat het erg slecht met de economie. Radicalisering is een groot probleem, niet alleen in de gevangenis waar tienduizenden jongeren vastzitten. In de Sinaï wordt al jaren een oorlog uitgevochten tussen groeperingen als IS en het Egyptische leger.
"En daarnaast houdt Sisi het land in een wurggreep met zijn repressie. Het is dan ook aannemelijk dat er een nieuwe revolutie komt. Het is alleen gissen wanneer, maar de brandstof is er nog. We hebben het hier over een bevolking van 85 miljoen mensen waarvan het merendeel onder de 30 jaar is, Dat zijn gefrustreerde, soms zelfs depressieve mensen", zegt arabist Zaougui.
