Puzzel leggen? 'Begin niet met de randjes'
Van Reek tot Oudorp tot De Lier, overal in Nederland hebben honderden mensen de afgelopen maanden tegen de klok geracet om duizend stukjes karton op de juiste manier in elkaar te leggen. Na zes voorrondes mag slechts een select gezelschap vanavond aantreden in de finale van het NK Legpuzzelen in Roelofarendsveen.
"Het is heel simpel", legt organisator René van der Zwet uit. "Ieder team krijgt een tafel en een puzzel. En het team dat de puzzel als eerste legt, wint." Vooraf weten de teams niet welke puzzel ze krijgen. En elk team krijgt dezelfde: een puzzel van striptekenaar en puzzelgrootheid Jan van Haasteren (82), die er vanavond hoogstpersoonlijk bij is. Zijn drukke, kleurrijke puzzels zijn al jaren populair.
"De moeilijkheidsgraad zit 'm vanavond in de kleuren van de puzzel", zegt Van der Zwet. De meest gebruikte tactiek is dan ook om de stukjes eerst te sorteren op kleur en dus niet met de randjes te beginnen, want dat is zonde van de kostbare tijd. "Want als je ze eerst op kleur uitzoekt en je pikt dan meteen de randjes eruit sla je twee vliegen in één klap."
De finalisten van vanavond zijn tussen de 18 en 50 jaar oud en komen uit heel Nederland, weet Van der Zwet. "De mensen die de finale halen zijn gemiddeld jonge hoogopgeleiden met een wiskundige achtergrond." Maar puzzelen als hobby is voor mensen van alle leeftijden. En van alle tijden, weet legpuzzelhistoricus Geert Bekkering.
De legpuzzel bestaat zo ongeveer sinds de Verlichting (in de 18e eeuw). "Er moest toen om de haverklap een stukje aan de wereldkaart worden getekend omdat ontdekkingsreizigers weer eens wat ontdekt hadden", vertelt Bekkering in Met het Oog op Morgen. "Ze plakten dan de nieuwste kaart van de wereld op een stuk hout en zaagden dat precies langs de grenzen uit. Kinderen in hogere kringen leerden zo aardrijkskunde met een legpuzzel. Dat was veel leuker dan uit je hoofd leren."
Puzzelrage
Die eerste legpuzzels waren van dunne plankjes hout. Op het Europese vasteland werd eenvoudig eiken of waaibomenhout gebruikt. In Engeland mocht het meer kosten: daar waren de legpuzzels van keurig afgewerkt mahoniehout. Na de Verlichting waren legpuzzels nog lang een voorrecht voor de burgerij. "Voor jonge meisjes die niets meer mochten doen dan een boek lezen of een handwerkje maken."
De intrede van triplex begin twintigste eeuw maakte legpuzzels pas echt goedkoop. In de Verenigde Staten brak zelfs een puzzelrage uit. Bekkering: "Mensen kochten een weekendpuzzel om in het weekend met vrienden te puzzelen. Rond die tijd begonnen ook de eerste puzzelwedstrijden."
EK of WK?
Zo'n honderd jaar later is het NK Legpuzzelen de jongste puzzelwedstrijd van Nederland. Het NK zag het eerste daglicht pas in 2017. Voorlopig is de winst van het NK het hoogst haalbare.
"Volgend jaar proberen we echt een landelijke dekking te krijgen in Nederland", zegt Van der Zwet. "En pas daarna gaan we kijken of we onze competitie verder kunnen brengen. Naar Europa of de wereld."