Formeren in Italië: een ellenlang proces met kleine stapjes
Vandaag zal langzaam duidelijk worden welke kant Italië opgaat. De (op)nieuw gekozen parlementsleden gaan stemmen voor nieuwe voorzitters van de Kamer en de Senaat. En dan gaan we zien wat de machtsverhoudingen zijn na de versplinterende verkiezingen op 4 maart.
Waarom nu pas? Zo is het nu eenmaal geregeld in Italië. De 630 Kamer- en 320 Senaatsleden namen deze week pas zitting en president Sergio Mattarella, gaat pas overleggen als alle formaliteiten zoals voorzittersverkiezingen voorbij zijn.
Er moeten echter nog wat beren op de weg ontweken worden voordat hij daaraan kan beginnen. Want geen van de vooraf bepaalde machtsblokken heeft in de verkiezingen een meerderheid gehaald. Dus er moeten nieuwe coalities gevormd worden van partijen die elkaar tijdens de verkiezingen fel hebben bevochten.
Koerswijziging op komst
De afgelopen weken is er al wat koehandel geweest tussen de verschillende machtsblokken. En daar kunnen heel voorzichtig wat conclusies uit getrokken worden. Grote winnaars van de verkiezingen, de antimigratiepartij Lega en de anti-establishment Vijfsterrenbeweging, lijken de touwtjes in handen te hebben.
De Vijfsterrenbeweging wilde in eerste instantie samenwerken met de verliezende regeringspartij PD. Maar de sociaaldemocraten voelden zich na de verpletterende nederlaag verplicht om in de oppositiebankjes plaats te nemen. Daarmee is de enige weg over links afgesloten en staat het nagenoeg vast dat er een duidelijke koerswijziging van Italië op komst is.
De Lega wil graag met de centrumrechtse coalitie samenwerken (verder bestaande uit Forza Italia van Berlusconi en de ultrarechtse Fratelli d'Italia). Maar de meerderheid ontbreekt, dus keek men opnieuw naar de PD om een grote centrumcoalitie te vormen. Legaleider Salvini stak daar echter een stokje voor. Met iedereen behalve de PD wilde hij samenwerken. Daarnaast zou de zeer linkse vleugel van die partij het niet zou accepteren om met de Lega in zee te gaan.
Wat dan wel?
Dan nu de optie die het meest wordt onderzocht. De centrumrechtse coalitie in samenwerking met de Vijfsterrenbeweging. Op basis van de koehandel lijkt er wat schot in dit blok te zitten. De Vijfsterrenbeweging claimt als grootste individuele partij het voorzitterschap van de Kamer. Centrumrechts is bereid daarmee akkoord te gaan. Dat blok wil dan wel de voorzitter van de Senaat kunnen aanwijzen. De Vijfsterren lijken daarmee akkoord te gaan.
Maar daarmee is het nog geen gesneden koek. De Lega wil de centrumrechtse coalitie intact houden en heeft Berlusconi het recht gegeven om een Forza Italia-kandidaat naar voren te schuiven voor de Senaat. Dat is Paolo Romani, maar de Vijfsterren zijn daar dwars voor gaan liggen. Romani heeft een veroordeling voor verduistering aan zijn broek hangen en het is tegen de principes van de Vijfsterrenbeweging om veroordeelde mensen in het parlement te hebben. Laat staan als voorzitter van de Senaat.
'Erger dan de communisten'
De vraag is of dat het enige struikelblok is tussen Berlusconi en de Vijfsterrenbeweging. Ze hebben een hekel aan elkaar. Berlusconi is voor de Vijfsterren de exponent van de politiek die ze willen veranderen. Corrupt, ijdel en handelend uit eigenbelang. Berlusconi is juist bang dat de Vijfsterren het hele huidige systeem omvergooien. Hij heeft ze "erger dan dan de communisten genoemd". En de communisten waren altijd zijn grootste vijand...
Berlusconi wilde gisteren met Vijfsterrenleider Luigi di Maio afspreken om wat plooien glad te strijken. Maar hij blijft vasthouden aan Romani en voor het overgrote deel van de Vijfsterrenbeweging is het onacceptabel om met hem in gesprek te gaan. Het is aan Di Maio of hij zich aan zijn principes houdt of dat hij ze overboord gooit voor regeringsdeelname.
De laatste oplossing is dat Berlusconi eruit gekieperd wordt en dat alleen Lega en de Vijfsterrenbeweging verder gaan met elkaar. Legaleider Salvini heeft altijd gezegd dat hij "zijn team niet halverwege de wedstrijd in de steek laat". Maar inmiddels heeft hij de deur op een kier gezet. Hij zegt nu dat alles mogelijk is. Een probleem voor hem is dan wel dat hij de juniorpartner zou worden van de grotere Vijfsterrenbeweging. Hij zou zijn premiersambities in de ijskast moeten zetten.
Overeenkomsten, maar vooral verschillen
Maar inhoudelijk is het misschien nog veel lastiger om die twee partijen te koppelen. Ja, er zijn overeenkomsten. Minder macht vanuit Europa en meer controle over de eigen begroting. Minder tot geen migratie en een hard repatriëringsbeleid. Maar op economisch gebied liggen ze ver uiteen.
De Vijfsterrenbeweging won vooral in het zuiden. Daar heerst veel werkloosheid en de partij beloofde daarom een basisinkomen van bijna 800 euro per maand. Er zijn mediaberichten dat mensen de dag na de verkiezingen bij gemeentebureaus aanklopten om zich alvast in te schrijven voor dat basisinkomen. Een duidelijk teken dat mensen die op hen stemden hierop rekenen. Een maatregel die vele miljarden euro's gaat kosten.
De Lega won daarentegen in het noorden. Een van de rijkste regio's van Europa, maar waar men de hoge belastingdruk niet trekt. Mensen hebben het gevoel dat ze er weinig voor terugkrijgen en dat veel opgaat om het arme zuiden op sleeptouw te nemen. Salvini beloofde daarom een vlaktaks van 15%. Iets dat ook miljarden gaat kosten.
Water bij de Chianti
Beloften die dus voor beide partijen fundamenten waren onder de verkiezingswinst. Maar volgens experts zijn ze onmogelijk te verenigen. Met een staatsschuld van ruim 130% van het bruto nationaal product is het nauwelijks mogelijk om één van de twee plannen uit te voeren laat staan beiden. Er zal hoe dan ook veel water bij de Chianti moeten, willen deze twee partijen er gezamenlijk uitkomen.
De verwachting is dat het een ellenlang proces wordt om hier uit te komen. Zeker weken, waarschijnlijk maanden. Ondertussen houdt premier Gentiloni alles in de gaten.