De VS is in de ban van een opiaten-epidemie: wat is dat?
President Trump noemde het in oktober vorig jaar al een 'noodtoestand voor de volksgezondheid': het grote aantal drugs- en medicijnverslaafden in de VS.
De 'opiaten-crisis' is het gevolg van kwistig gebruik van zware pijnstillers, zogenoemde opiaten, waarvan het effect in sommige gevallen vijftig keer sterker is dan heroïne. Naar schatting twaalf miljoen Amerikanen gebruiken die middelen af en toe voor de lol. Met rampzalige gevolgen: al jaren stijgt het aantal sterfgevallen aan een overdosis opiaten, tot 42.000 in 2016.
Ter vergelijking: volgens het Trimbos Instituut telde Nederland in dat jaar zo'n 200 overdoses, en dan voor álle drugs.
Geen wonder dat de regering in de VS spreekt van een epidemie.
En, wat opvalt aan de grafiek: zowat de helft van de Amerikanen die in 2016 overleed aan een overdosis, overleed aan een middel als fentanyl, oxicontin of vicodin - dat op recept verkrijgbaar is.
Want, anders dan je bij een epidemie zou denken, ontstond de opiaten-epidemie in de gezondheidszorg zelf. Hoe kan het dat zoveel Amerikaanse verslavingen beginnen in de spreekkamer van de dokter?
Marketing
Het probleem gaat terug tot de jaren negentig. Onder invloed van marketingcampagnes van farmaceutische bedrijven begonnen artsen in de VS op grote schaal zware pijnstillers voor te schrijven. In hun campagnes bagatelliseren de bedrijven het verslavingseffect.
Zo ontstond onder artsen in de Verenigde Staten, veel meer dan in Europese landen, de cultuur om opiaten voor te schrijven.
"Op zichzelf is fentanyl een goede pijnstiller", zegt Daan van der Gouwe van het Trimbos Instituut. "Tijdens de behandeling tenminste." Het probleem is alleen dus dat mensen eraan verslaafd kunnen raken. "Als de behandeling dan wordt beëindigd, proberen ze er via het alternatieve circuit aan te komen", legt Van der Gouwe uit.
Het probleem: die pijnstillers zijn duur. Dus stappen sommige mensen over op - het goedkopere - heroïne.
Huislaboratoria
Drugshandelaren zien daarin een zakelijke kans. In Mexico schoot vanaf de jaren negentig de productie van heroïne omhoog.
Tegenwoordig zetten criminelen in op de productie van fentanyl. Een lucratieve handel: de grondstof komt uit China voor 5000 euro per kilo, en wordt in huislaboratoria verwerkt tot pillen met een straatwaarde van anderhalf miljoen euro.
In steden als Chicago, Detroit en Orlando wordt fentanyl soms toegevoegd aan heroïne, wat de verslavende werking en het gevaar voor een overdosis versterkt.
Ontwricht
De gevolgen van de epidemie voor de Amerikaanse samenleving zijn enorm, te beginnen bij de gezondheidszorg. Ziekenhuizen klagen dat hun crisishulp overbelast raakt, en door het hergebruik van naalden neemt de laatste jaren de verspreiding van Hepatitis B en C weer toe.
Daarnaast zijn er gevolgen voor de hele samenleving. Gezinnen raken ontwricht. In 2016 daalde voor het tweede jaar keer op rij de levensverwachting van de Amerikanen, mede doordat het aantal doden door overdoses met drugs of medicijnen met 21 procent steeg.
Ook berokkent de epidemie grote schade aan de Amerikaanse economie. Volgens een schatting van het Witte Huis bedraagt die zo'n 500 miljard euro per jaar.
Maatregelen
Recent maakte het Amerikaanse Congres zes miljard dollar vrij voor de bestrijding van de opiaten-epidemie.
Vanavond maakt president Trump bekend welke maatregelen hij met dat geld wil nemen tegen de 'noodtoestand' die de volksgezondheid bedreigt.
