Kruip via oude archiefstukken in de haarvaten van een middeleeuwer

Bijna 200.000 pagina's uit het middeleeuws archief van het Domkapittel, het bestuur van de Utrechtse kerk, zijn vanaf nu voor iedereen digitaal te raadplegen via Het Utrechts Archief.

In het archief zit van alles, zoals informatie over de bouw van de Dom of details over het middeleeuwse leven van alledag. Ook een lijst met bestellingen voor een jaarlijkse feestmaaltijd maakt onderdeel uit van het archief.

"De rekening voor het feestmaal is eigenlijk toevallig bewaard gebleven", zegt de Utrechtse archivaris Kaj van Vliet. "Hij bevat een enorme waslijst met producten die de kok en zijn vijf helpers nodig hadden om het feestmaal te bereiden."

Op de lijst uit het jaar 1503 staan ingrediënten als rozijnen, vijgen, hazelnoten, saffraan, kruidnagels en vis. "Gezouten paling, haring, kabeljauw en een 'hele goede zalm' uit Schoonhoven", leest Van Vliet voor. "Die zalm is echt een zware jongen, want daar betalen ze maar liefst acht Rijnse guldens en drie stuivers voor".

Het feestmaal eindigde met een toetje: krakelingen en suikerkoeken.

Het Utrechts Archief is twee jaar bezig geweest met het digitaliseren van de duizenden stukken. Financiële steun kwam van Metamorfoze, een programma om papieren erfgoed te behouden.

Bij de archivering zijn ook nieuwe zaken ontdekt, want, zo legt Van Vliet uit: "Bij het digitaliseren laat je alle bladen opnieuw door je handen gaan, en dan kijk je soms naar dingen waar nooit iemand goed naar gekeken heeft."

Zo bleek dat een stukje perkament een heel bijzondere tekst te bevatten. "Daar lazen we hoe een bisschop rond 1100 de schenking deed aan het Domkapittel om op de belangrijke feestdagen 300 kaarsen te branden. Elke feestdag weer. Stel je voor: een bak licht in een tijd die niet zo heel erg verlicht was, dus dat moet heel indrukwekkend geweest zijn."

Tot voor kort was het archief alleen in de studiezaal van Het Utrechts Archief in te zien, maar geïnteresseerden kunnen nu dus online een kijkje nemen. Veel teksten zijn intussen ook vertaald, want de originelen zijn in het Latijn.

Zzp'ers

Nog voordat het archief online was in te zien, gebruikte René de Kam het al voor zijn boek over de Dom. Hij noemt het een waanzinnige bron van kennis. "We hebben nergens in Europa zo goed in beeld hoe de kathedraal gebouwd is, gefinancierd is en met hoeveel mensen en welke materialen."

"Ik vond het fascinerend om te lezen dat de Domkerk is gebouwd met een bouwbedrijf van pak 'm beet vijftien mensen in de kern, en daaromheen allemaal zzp'ers die ingehuurd werden voor kleine klusjes. Dat kwam omdat ze wel veel geld hadden, maar niet heel veel, dus alles moest zuinig. Die rekeningen geven daar een waanzinnig mooi beeld van."

Al met al noemt archivaris Van Vliet het een enorm rijk archief. "Het vertelt iets over een wereld die niet zo heel dicht bij de onze staat, maar het is voor die tijd uitzonderlijk rijk aan schriftelijke bronnen. Als je er echt diep induikt kan je als het ware in de haarvaten van een middeleeuwer kruipen."