Amper oppositie bij verkiezingen Rusland: 'Ze zijn bang gemaakt'

• Iris de Graaf

  redacteur Buitenland, nu in Moskou

Over twee dagen kiest Rusland een nieuwe president. De verkiezingen van dit jaar worden gehouden in een heel andere sfeer dan zes jaar geleden. Toen waren de straten van Moskou voortdurend gevuld met vele duizenden mensen die demonstreerden tegen verkiezingsfraude en tegen Poetin in het algemeen. De liberale oppositie liet van zich horen.

Maar diezelfde straten zijn nu leeg. Protesten zijn er nauwelijks. Hoe komt dat? We vroegen het aan Maksim Loezjanin, die na de protesten in 2012 jarenlang in de cel zat.

Loezjanin is niet het prototype 'Russische liberaal'. Die is meestal hoogopgeleid en werkt in creatieve beroepen. Maksim heeft een andere roeping. Hij is een beer van een vent, die jonge mensen traint in zijn sportschool. "Sport is voor mij een manier om je eigen ideeën en idealen te realiseren. Niet om te laten zien: 'ik ben beter dan jij'. Maar juist als een manier om mensen samen te brengen."

Hij was erbij, zes jaar geleden. Bij de enorme protesten op het Bolotnaja-plein. Hij bleef toen een demonstratie van tienduizenden mensen uitliep op geweld. Maksim probeerde een paar meisjes te verdedigen tegen de knuppels van de politie. Hij sloeg zelf een politieman en moest voor die actie 4,5 jaar de cel in.

"Ik was erbij omdat Rusland al veel te lang een totalitair land is. Tijdens de perestrojka hoopten we dat het zou veranderen, maar dat is niet gelukt." Maksim was niet actief bezig met de politiek, maar hij en zijn vrienden voelden in 2012 dat het allemaal genoeg was. Hij was niet perse tegen Poetin, maar Poetin vertegenwoordige op dat moment het totalitarisme voor hem. "Iedereen voelde het: alsof we honden waren in een hok, die je af een toe een bot toewerpt en waar je tegen kan liegen."

En dus ging hij de straat op. Tijdens gevechten met de politie liep een agent schade op aan zijn gebit. Een paar dagen later werd Maksim gearresteerd en veroordeeld tot 4,5 jaar cel.

"Vastzitten is fysiek niet heel zwaar. Vooral mentaal was het zwaar. Voor mij, maar vooral ook voor mijn vrouw. Het was moeilijk om mijn geliefden zo te zien. Wanneer je vrouw huilt en je kind opgroeit zonder vader, dat is toch wel het allermoeilijkst."

Na drie jaar kwam Maksim vrij wegens goed gedrag. Maar hij was veranderd. "Iedereen die in Rusland achter de tralies heeft gezeten, is nooit meer dezelfde persoon."

Nu is hij terug in zijn sportschool. In een maatschappij die niet veel is veranderd. "Mensen willen nog steeds hetzelfde. Ze willen een beter leven. Het lijkt alsof het protest verstomd is, maar dat is alleen wat je ziet. Diep van binnen is het er nog."

'Bang gemaakt'

We vroegen Maksim of hij weet waarom er nu dan niet meer geprotesteerd wordt. Volgens hem zijn er twee redenen. "Ten eerste zijn de 'liberalen' die toen op de frontlinie stonden naar het buitenland gevlucht, of gewoon bang geworden. Of eigenlijk bang gemaakt. Door alles wat er is gebeurd, na bijvoorbeeld Pussy Riot of de protesten op Bolotnaja."

"Ten tweede is er geen platform. Er is geen persoon meer over die kan spreken namens de mensen die zouden willen protesteren. De oppositie zelf is niet weg, maar de oppositieleiders wel."

Op de vraag of Maksim zelf weer zou gaan protesteren als er dit jaar protesten zouden zijn geweest, antwoordt hij vastbesloten: "Ja. Maar alleen als ik mijn naasten daarmee kan helpen. Voor dit land zelf zou ik het niet meer doen."