'Lorentz en Einstein komen ineens dichtbij'

46.948 gulden en 95 cent kreeg Hendrik Lorentz op zijn bankrekening bijgeschreven op 11 december 1902. Zijn helft van het prijzengeld voor de Nobelprijs die hij dat jaar had gewonnen met Pieter Zeeman voor onderzoek naar het effect van magnetisme op straling.

"Ze waren er snel bij, want de Nobelprijs wordt jaarlijks uitgereikt op de sterfdag van Alfred Nobel, 10 december. Een dag later was het geld al in Amsterdam, dat vind ik vlot", lacht Dirk van Delft van Rijksmuseum Boerhaave. "En het was een formidabel bedrag: zo'n 600.000 euro in huidige koopkracht."

De familie van de beroemde natuurkundige bewaarde het afschrift van de Stockholms Enskilda Bank jarenlang in het familiearchief. Vanmiddag wordt het overgedragen aan het museum.

"Het was een verhuisdoos vol persoonlijke stukken. Huwelijksakten, geboortebewijzen, mooie foto's uit zijn jeugd. Heel divers en heel waardevol", zegt Van Delft.

"Dit soort documenten geven toch een beetje kleur aan iemand, vullen details in, puntjes worden op de i gezet. Zo hield Lorentz een dagboekje bij van een reis naar Parijs met zijn ouders. Hij schreef op waar hij geweest was en wat hij gezien had. Het is leuk om te ervaren hoe iemand dat beleefd heeft."

Voor Van Delft, die bezig is met een biografie over Lorentz, komt de wetenschapper zo dichterbij. "Moderne wetenschap draait vaak alleen om zwarte kastjes. Maar met dergelijke stukken krijg je er een persoon bij. Het is niet alleen maar die moeilijke natuurkunde, maar een persoon die je tegen kunt komen."

Een bijzondere brief van Einstein

Tegelijk met de stukken van Lorentz presenteert Boerhaave vanmiddag ook een handgeschreven brief van Einstein uit een andere schenking. Het is een dankwoord aan een Nederlands gezelschap dat hem had onderscheiden. Geen hoogdravend proza, "maar een brief van Einstein is altijd bijzonder", vindt Van Delft.

Dat Lorentz en Einstein een vitrine delen in het museum is toepasselijk. De jonge Einstein keek op tegen de briljante Nederlander, die het fundament had gelegd voor de relativiteitstheorie. "Ze hadden veel respect voor elkaar", weet Van Delft. "Als je dat verhaal erbij vertelt, gaat het meer leven dan abstracte wiskunde."