Commandant Luchtstrijdkrachten Dennis Luyt gaat extra aandacht besteden aan de "veiligheidscultuur" bij de Luchtmacht. Dat schrijft de hoogste baas van de Luchtmacht vandaag in een mail aan al zijn militairen.
De Luitenant-Generaal schrijft de mail naar aanleiding van berichten in de media over veiligheidsproblemen. "We komen de laatste tijd regelmatig negatief in het nieuws", schrijft hij. Tot ongenoegen van de commandant: "De pers lust pap van veiligheidsincidenten en lijkt soms minder geïnteresseerd in de werkelijke toedracht of omstandigheden."
Vorige maand berichtte de NOS over het enorme personeelstekort bij de militaire luchtverkeersleiding. Volgens de militaire luchtverkeersleiders waarmee de NOS sprak, hebben er zich nog geen veiligheidsproblemen voorgedaan, maar zijn er wel risico's genomen. Even daarvoor had NRC Handelsblad bericht over onzorgvuldig vervoer van chemische stoffen.
Onderling wantrouwen
Luyt schrijft in zijn mail meer aandacht en bekendheid te willen geven aan de veiligheidscultuur, "en waar mogelijk meldingen nog beter met elkaar te delen". Ook wil hij dat de "wederzijdse dialoog" over veiligheid nog belangrijker wordt. "Geef uw commandant een kans er iets aan te doen voordat u het 'hogerop zoekt' of zelfs de buitenwacht opzoekt."
Voor medewerkers die met de pers praten heeft hij dan ook geen goed woord over. "Als we liever met de buitenwacht spreken over risico's ( ) wie zijn we dan nog? Er ontstaat onderling wantrouwen, een cultuur van roddelen en schade aan ons bedrijf."
Overigens zeggen de militaire luchtverkeersleiders, met wie de NOS sprak, hun gevoelens van onvrede regelmatig geuit te hebben met hun meerderen. Juist omdat ze vonden dat er jarenlang niet naar hun geluisterd werd, vonden ze het tijd om met hun ervaringen naar buiten te treden.
De oproep van luitenant-generaal Dennis Luyt:
Beste Luchtmachter,
Airpower en alles wat daarmee samenhangt, is een apart vak maar ook een vak apart. Het rare is: als je ons vak goed beheerst, brengt het risico's met zich mee. We opereren in het hoogste geweldspectrum en op het scherpst van de snede. We werken met wapensystemen en gevaarlijke stoffen onder de meest dynamische omstandigheden. En we werken zo snel, efficiënt en doortastend mogelijk.
Werken bij de Luchtmacht is dus serious business waar je je kop bij moet houden. En we weten allemaal: waar gehakt wordt vallen spaanders. Goed betekent dus soms ook bijna fout. Zoals onlangs met de Apache die tijdens avondvliegen bij Zoelmond in bliksemdraden vloog. En met de F-16 die een klapband kreeg op Vliegbasis Eindhoven. Of met de F-16 die boven Arizona een kabel raakte tijdens een trainingsvlucht.
De pers lust pap van veiligheidsincidenten en lijkt soms minder geïnteresseerd in de werkelijke toedracht of omstandigheden. We komen daardoor de laatste tijd regelmatig negatief in het nieuws en de nuance ontbreekt. Ook wij zelf hebben hier een rol in gehad. Interne onderzoeksrapporten werden gedeeld en medewerkers voelden de noodzaak om naar de pers te stappen in plaats van het gesprek aan te gaan met collega's. Zo ontstaat intern en extern het beeld dat wij een onveilige organisatie zijn en niet veilig werken. Ik vind dit zorgelijk. Het zet namelijk een verkeerd beeld neer. Maar erger nog, het doet afbreuk aan onze 'just culture' die wij de afgelopen decennia zorgvuldig hebben opgebouwd. Een omgeving waarin mensen open en eerlijk hun zorgen kunnen uiten en hun verhaal kunnen doen als er iets is misgegaan. Zodat wij ook in de toekomst een lerende organisatie kunnen blijven. Zonder uw meldingen komen immers geen risico's aan het licht en kunnen we geen verbeteringen doorvoeren.
Onze veiligheidscultuur is een groot goed en staat bovenaan. Zonder veiligheid is geen airpower mogelijk. Niet voor niets geldt: 'mission first, safety always'. Laten we deze veiligheidscultuur en de meldingslijn afbrokkelen, dan verloochenen we onszelf. En onze eigen veiligheid. Als namen van collega's uit interne onderzoeken op straat komen te liggen en we liever met de buitenwacht spreken over risico's dan dat we dat met onze eigen collega's, werknemers en commandanten doen om onze gezamenlijke veiligheid te borgen en verbeteren: wie zijn we dan nog? Er ontstaat onderling wantrouwen, een cultuur van roddelen en schade aan ons bedrijf. En niemand durft het straks nog in zijn of haar hoofd te halen om risico's te melden. En dan gaan we wat mij betreft echt de bietenbrug op.
Willen wij die kant op? Kwamen u en ik niet bij de Luchtmacht om goed te doen voor Nederland? Om samen airpower te leveren? Om elke dag betekenisvolle dingen te doen en voor elkaar door het vuur te gaan? Maar ook om met verstand onze risicovolle missies en werkzaamheden uit te voeren. Elke dag. En daarbij aan iedereen laten zien waarom wij pal voor veiligheid staan, en hoe we daar bij de Luchtmacht met verantwoordelijkheid mee omgaan. Dat is waar we voor staan en wie we willen zijn.
Ik ga dan ook extra aandacht besteden aan de veiligheidscultuur. We gaan hier meer bekendheid aan geven en waar mogelijk meldingen nog beter met elkaar delen. Er komt meer positieve aandacht voor uw melding in de interne en externe berichtgeving. Geen naming and shaming, maar naming and faming. Bijvoorbeeld door meer aandacht te besteden aan veiligheid en meldingen van medewerkers in De Vliegende Hollander. Ook laat ik het blad 'Veilig Vliegen' fysiek terugkeren, daar wordt nu aan gewerkt.
Maar ook de wederzijdse dialoog op de werkvloer wordt nog belangrijker. Luister naar elkaar, geef elkaar de ruimte en zie elkaar als gelijken met elkaars veiligheid als gemeenschappelijk doel. Ik vraag commandanten en chefs in de lijn goed te blijven luisteren naar ons personeel. Wees aanwezig en altijd zichtbaar en aanspreekbaar op de werkvloer, en ga het gesprek aan. Luchtmachters: schroom niet en meld het als u risico's waarneemt. Geef uw commandant een kans er iets aan te doen voordat u het 'hogerop zoekt' of zelfs de buitenwacht opzoekt.
Winston Churchill zei: "Vliegers stijgen het hoogst als ze tegen de wind in gaan". Dus: lean in - voel u veilig, durf tegen de stroom in te gaan. Step out - doe die stap naar voren als dat nodig is. En speak up - meld het als u of uw collega's risico lopen, zeg wat u dwars zit. Met naar de media stappen helpt u zichzelf en uw collega's niet. Maak gebruik van de interne kanalen en aanspreekpunten, dan lost u écht iets op.
Dus: tegen de wind in vliegen is goed. Maar laten we dat samen blijven doen. Dan komen we het hoogst van allemaal.
Luitenant-generaal Dennis Luyt
Commandant Luchtstrijdkrachten