Waarom stapt Olga Zoutendijk op bij ABN Amro?

• André Meinema

  Verslaggever economie

President-commissaris Olga Zoutendijk vertrekt bij ABN Amro, ze wil geen tweede termijn per 1 juli. Zoutendijk werd in 2014 benoemd als commissaris en in mei 2016 schoof ze door naar de eerste plek van voorzitter van de raad van commissarissen. Om haar opvolging niet in de weg te zitten legt ze haar voorzitterschap neer en wordt ze de resterende maanden gewoon lid van de raad.

Na vier jaar opstappen uit de raad van commissarissen, waarvan ze dus nog maar twee jaar voorzitter was: het kan, maar het is erg ongebruikelijk. Er speelt meer, zo blijkt. Zoutendijk functioneert niet, wordt gezegd. Haar manier van leidinggeven staat intern ter discussie. Gesprekken helpen niet.

Vertrokken bestuurders uit de bovenlaag van de bank hebben de kwestie aangekaart bij De Nederlandsche Bank. De toezichthouder let niet alleen op het reilen en zeilen van de bank en de stabiliteit, maar ziet ook toe op de bestuurscultuur. DNB start een onderzoek. Ook de NLFI, de beheerder van de aandelen van de staatsbank, bemoeit zich ermee.

Zalm kookt

Zoutendijk is een vrouw. Niet onbelangrijk. De politiek en de samenleving willen meer vrouwen aan de top, dus al helemaal bij staatsbank ABN Amro. Zoutendijk is dus een weloverwogen keuze.

Ze gaat er vol in. De inkt van haar benoeming tot voorzitter in mei 2016 is nog niet droog of ze besluit een eigen koers te varen in de opvolgingsprocedure van Gerrit Zalm, die haar verantwoordelijkheid is. Zijn opvolging had Zalm zelf deels al voorgekookt en bankenman Chris Vogelzang liep zich al warm, maar Zoutendijk veegt alles rücksichtslos van tafel. Het verhaal gaat rond dat ze wellicht zelf het bestuursvoorzitterschap ambieert.

De woede en frustraties in de top van de bank zijn groot. Zalm kookt. Zo doe je dat niet en zo ga je niet met elkaar om, vinden de bankiers. Tegen het Financieele Dagblad zegt Zalm een jaar later dat hij grote moeite heeft gehad met haar benoeming en rol. "Naar mijn mening is het een ongelukkige benoeming geweest die de bank schade berokkent."

Wenkbrauwen fronsen

Het voortvarend optreden en besturen van de president-commissaris komt op straat te liggen, al dan niet bewust naar buiten gebracht. In corporate Nederland worden de wenkbrauwen gefronst, want dit is niet gebruikelijk. Maar buiten de bank halen mensen de schouders op over baasjes die hun eigen baasjes regelen.

De opvolgingskwestie wordt een warrig proces. Zoutendijk laat ook weten geen kandidaat te zijn. Uiteindelijk wordt Kees van Dijkhuizen aangewezen, de financiële rechterhand van Zalm. Als hij aantreedt in januari 2017, is Zalm al weg.

In de maanden erna kondigen meer bestuurders hun vertrek aan, zoals Joop Wijn, Caroline Princen en Chris Vogelzang, hetzij uit persoonlijke motieven of frustraties, hetzij als gevolg van de nieuwe, afgeslankte topstructuur.

Bestuurscultuur

Ligt het aan ABN Amro, aan de heersende bestuurscultuur waar Zoutendijk op is stukgelopen? De bank heeft een geschiedenis als het gaat om mensen in de top. In het succesvolle boek De prooi van Jeroen Smit over ABN Amro doemt een eigenaardige en soms verbijsterende bestuurscultuur op rond de persoon van oud-topman Rijkman Groenink.

Dus dat het aan de bestuursstijl ligt, is op zich geen vreemde gedachte. In elk bedrijf of organisatie speelt de bedrijfscultuur wel eens op. Maar bij ABN Amro is het gros van de mensen van toen inmiddels weg. De bank is door de mangel gehaald, genationaliseerd, kreeg een nieuwe topman van buiten en bestuurders en commissarissen uit andere kringen.

Lichtgewicht

Ligt het dan aan Zoutendijk zelf? Is ze te eigengereid of ambitieus? Heeft ze haar rol en taak als president-commissaris teveel gespiegeld aan die van de bestuursvoorzitter en zich te veel bemoeid met het bestuur?

Steven Schuit, jurist en schrijver van een handboek over de rol van president-commissaris, vraagt zich af waarom ooit voor Zoutendijk is gekozen. In het FD somt hij op: ze heeft geen ervaring als bestuurder of commissaris, ze is een lichtgewicht, en ze heeft door haar langdurig verblijf in het buitenland geen netwerk in en voeling met Nederland.

Ook Stefan Peij van de commissarissenopleiding Governance University heeft twijfels bij haar functioneren. Zoutendijk zou de rollen van raad van bestuur en raad van commissarissen met elkaar verward hebben. En ruziemaken met je ceo is al helemaal not done, zegt Peij tegen het FD.

Vrouw of karakter

Of is het omdat Zoutendijk een vrouw is? Een bron die bekend is met ABN Amro noemt haar een vrouw die "bekendstaat als actief en betrokken" en vraagt zich af of het feit dat zij een vrouw is een factor is geweest in de kwestie. Ze zou niet geaccepteerd worden in zo'n actieve rol.

Een andere bron uit kringen rond de bank gooit het op onverenigbaarheid van karakters, van beide kanten. Het zijn persoonlijkheden die elkaar gewoon niet lekker liggen, dus het is niet verbazend dat het zo loopt.

Hoe het ook zij, Zoutendijk gaat weg en dat gaat ten koste van de diversiteit bij ABN Amro. En iedereen heeft het weer over de bank op een manier die je liever niet hebt.

Op een of andere manier blijft het gekrakeel over beloningen, opvolging, en bestuurders aan ABN Amro plakken. Voor de politiek redenen genoeg om zich met de bank te blijven bemoeien. Minister Hoekstra van Financiën heeft zich voorgenomen om zich actief bezig te houden met de opvolger van Zoutendijk. Tenslotte is de bank nog voor 56 procent in staatshanden. Nog wel.