'Meer screening in lokale politiek om criminelen te weren'

Lokale politieke partijen doen weinig tot niets om criminelen te weren. Dat zegt Emile Kolthoff, hoogleraar criminologie aan de Open Universiteit in het NOS Radio 1 Journaal, naar aanleiding van berichtgeving in Trouw. Volgens hem ligt daar een taak voor bijvoorbeeld de AIVD of een speciale dienst van de politie.

Het komt soms voor dat criminelen uit de onderwereld naar de bovenwereld proberen te komen via de lokale politiek, stelt Kolthoff. "Heel veel concrete voorbeelden zijn er niet, maar de vrees is dat dat bij de komende gemeenteraadsverkiezingen in maart een behoorlijk risico is."

Het gebrek aan screening heeft waarschijnlijk te maken met de dalende interesse in de lokale politiek en de teruglopende ledenaantallen. Kolthoff: "Ik denk dat de belangrijkste reden vooral is dat het voor politieke partijen heel moeilijk is om goede kandidaten te krijgen. Dus als iemand zich met een bepaalde expertise meldt, dan is men blij en wordt diegene binnengehaald."

Verder denkt Kolthoff dat partijen wel zien dat er problemen zijn, maar dat gedacht wordt dat die niet spelen in hun naaste omgeving. "Ze kennen de mensen, ze komen uit het dorp. Dus ze denken dat het niet speelt." Ondanks alle waarschuwingen van onder meer burgemeesters en het ministerie van Binnenlandse Zaken doen de meeste partijen volgens Kolthoff weinig tot niets.

Johan Remkes, commissaris van de koning in Noord-Holland, pleitte recent nog voor een verklaring omtrent het gedrag (vog) voor raadsleden om zo hun integriteit te waarborgen. Maar dat lost volgens de hoogleraar niets op. "In het algemeen zal een crimineel niet zelf op de kandidatenlijst gaan staan. Ze schuiven iemand naar voren die makkelijk zo'n vog krijgt."

Verschil

Bovendien is zo'n vog iets anders dan een screening, legt NOS-justitieredacteur Remco Andringa. "Bij een vog wordt alleen gekeken naar iemands strafblad: ben je in het verleden veroordeeld en is dat bezwaarlijk voor de functie die je wil gaan uitoefenen."

En dat hoeft dus niet altijd een probleem te zijn. Andringa: "Als je bent veroordeeld voor een ernstig verkeersmisdrijf, dan kun je niet aan de slag als taxichauffeur maar wel als administratief medewerker. En als je bent veroordeeld voor fraude is het waarschijnlijk precies andersom. Als je geen strafblad hebt, krijg je automatisch altijd een vog."

Screening

Bij een screening wordt meer naar de persoon zelf gekeken, legt Andringa uit. "Wat heeft iemand in het verleden gedaan, klopt het cv, wat zeggen eerdere werkgevers, wat doet iemand op sociale media en welke contacten heeft hij of zij? Daar kan natuurlijk ook van alles uitkomen, waardoor iemand bij nader inzien niet geschikt is voor een bepaalde functie. Ook al heeft diegene geen strafblad."

Screening van lokale politici is dus noodzakelijk. Kolthoff noemde daarom in de krant de AIVD en het bureau Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) van de politie om die taak mogelijk uit te gaan voeren. "Maar waar het om gaat is dat je een partij hebt die de expertise heeft om zo'n screening uit te voeren. Dat zou zelfs particulier kunnen. Als de overheid maar de regie houdt."

Wetswijziging

In de praktijk zal het er op neer moeten komen dat er tussen de verkiezingen en de daadwerkelijke installatie van nieuwe raadsleden een periode van screening wordt ingepast. En dat zal een flinke klus worden. "Dat klopt en dat vergt ook wat", erkent hoogleraar Kolthoff. "Maar het vergt in de eerste plaats een wetswijziging. En dat zal niet zo makkelijk zijn. Want je knabbelt toch een beetje aan de democratie."