Eerste Kamer heeft nog veel vragen over orgaandonatie

De Eerste Kamer debatteert vandaag de hele dag over donorregistratie. De senaat praat over de initiatiefwet van D66-Kamerlid Dijkstra en de stemming is volgende week dinsdag. De Tweede Kamer nam de wet aan in 2016, met de kleinst mogelijke meerderheid.

Het voorstel van Dijkstra komt erop neer dat mensen die niet reageren op de vraag of ze orgaandonor willen worden, toch als donor worden geregistreerd. D66 wil dat mensen op die manier meer worden gestimuleerd om erover na te denken en dat uiteindelijk het tekort aan donoren wordt verkleind. Er zijn veel vragen over de principes van de wet, over de positie van nabestaanden en over mensen die niet in staat zijn een afgewogen keuze te maken.

Het ziet ernaar uit dat ook in de Eerste Kamer de stemming heel spannend zal worden, omdat het voor de meeste fracties een 'vrije kwestie' is, zodat senatoren niet gebonden zijn aan een partijlijn.

Onaantastbaarheid van het lichaam

De PVV is tegen de nieuwe wet. Woordvoerder Van Kesteren zei in het debat dat het voorstel vrijheid van burgers afneemt. "Zelfs het maken van geen keuze is een vrije keuze; het lichaam van een Nederlander is geen staatseigendom, maar helemaal van hemzelf."

Volgens de PVV is het plan van Dijkstra ook in strijd met de bepaling in de grondwet over de onaantastbaarheid van het lichaam.

SGP, ChristenUnie en Partij voor de Dieren uitten soortgelijke kritiek. Volgens SGP-senator Van Dijk is er sprake van een onevenredige inbreuk op de integriteit van het lichaam. "Dit systeem is een brug te ver", zei hij.

ChristenUnie-Eerste Kamerlid Kuiper noemde het "een hachelijke methode en een glibberig pad" dat ook mensen die niet met zoveel woorden toestemming hebben gegeven als donor kunnen worden ingeschreven. En Partij voor de Dieren-Kamerlid Koffeman sprak van "onteigening van organen van patiënten die daarvoor geen actieve toestemming hebben gegeven".

Mensen gestimuleerd tot keuze

D66 en SP zijn juist positief over het voorstel. D66-woordvoerster Bredenoord benadrukte dat nu in veel gevallen de nabestaanden beslissen. Volgens het plan van Dijkstra worden mensen juist gestimuleerd om een keuze te maken en dat kan zelfbeschikking juist vergroten, vindt D66. Ze verwacht ook dat het voorstel tot meer donoren leidt.

Ook volgens SP-Kamerlid Don moet in de discussie over de orgaandonatie "een volgende stap worden gezet". Hij zei dat het tekort aan donoren nijpend is en dat de huidige wet te vrijblijvend is. De SP vindt de wet een "concrete invulling van het begrip solidariteit".

Diverse opvattingen

De leden van de VVD zullen pas na de behandeling van het voorstel hun standpunt bepalen. Woordvoerder De Grave benadrukte dat net als bij de meeste andere fracties de leden hun eigen afweging mogen maken. "Er spelen in mijn fractie diverse opvattingen, gedachten en afwegingen, dus ik kan heel moeilijk één betoog namens de VVD-fractie houden."

De Grave had met name veel kritische vragen over de mogelijkheid van nabestaanden om de wens van de overledene naast zich neer te leggen.

Ook de PvdA is er nog niet uit. Woordvoerster Nooren zei dat haar fractie worstelt met het plan en nog geen eindoordeel heeft. Ze benadrukte het uitgangspunt van haar fractie dat mensen geen donor moeten kunnen worden als ze dat niet willen.

Ethisch dilemma

CDA-woordvoerster Martens zei dat de meningen in haar fractie verschillen. Volgens Martens vindt een deel van de fractie dat in het voorstel van Dijkstra de overheid te diep ingrijpt in het privéleven van burgers.

Een ander deel vindt de kans op meer donoren zo belangrijk dat ze een inbreuk op de onaantastbaarheid van het lichaam gerechtvaardigd vinden. Ze sprak van een ethisch dilemma. Het CDA betwijfelt of het aantal donoren wel zal stijgen, het belangrijkste doel van het voorstel van Dijkstra.

Ook GroenLinks is verdeeld. Het ziet ernaar uit dat drie van de vier GroenLinks-senatoren de initiatiefwet steunen. Een vierde vindt dat iemand alleen expliciet toestemming kan geven om een orgaan af te staan. Hij zal tegenstemmen, zei woordvoerster Strik.

Campagnes

Ook 50Plus heeft nog veel vragen. Senator Baay vroeg zich onder meer af of iedereen wel in staat is om een afgewogen keuze te maken. Ze betwijfelt of de door Dijkstra toegezegde voorlichtingscampagnes daaraan tegemoetkomen.

Ook OSF-senator Ten Hoeve hoort tot het kamp van de Kamerleden die er nog niet uit zijn. "Een makkelijke afweging is het niet."

Het debat gaat om 17.45 uur verder met het antwoord van Dijkstra en zal naar verwachting tot vanavond laat doorgaan. Het is live volgen op NPO Politiek.