Hoe krijg je grip op cryptomunten?

• André Meinema

  Verslaggever economie

De cryptomunt, zoals de bitcoin, is helemaal los. Razend als een orkaan en dan weer bladstil. De ene dag als een raket de hoogte in, de dag erop of zelfs een paar uur later dalen de koersen razendsnel.

Koerswisselingen van tien, twintig procent op een dag op en neer zijn handelsmerk. In Nederland hebben een paar honderdduizend mensen geïnvesteerd in bitcoins of andere cryptomunten.

Toezichthouders, centrale bankiers, banken, vermogensbeheerders en beleggers breken zich het hoofd over de vraag of en vooral hoe de crypto's in toom zijn te houden. De Tweede Kamer buigt zich er ook over en houdt vandaag een hoorzitting waar adepten en critici, economen en toezichthouders zijn uitgenodigd. Want het idee is dat het geen wilde westen met outlaws moet worden. Consumenten en markten dienen beschermd te worden. De roep om regulering klinkt.

Temeer ook omdat er verwarring is over wat crypto's nou precies zijn. Zijn het munten of tokens? Of zijn het valuta en dus een betaalmiddel? Of meer een digitaal ruilmiddel? Moet je het zien als een soort grondstof, een commodity? Of is het gewoon koersspeculatie, een gokspel of een game?

Rond crypto's hangt soms ook een crimineel sfeertje. Afgeschermd, anoniem en ontrokken aan toezicht: een plek waar boven- en onderwereld kunnen samenkomen. Crimineel geld verdwijnt spoorloos in de anonimiteit van de blockchain en duikt witgewassen als harde dollars of euro's weer op. En de anonimiteit maakt het ideaal om vermogen te onttrekken aan de fiscus. De bitcoin als het nieuwe zwartsparen.

De cryptohandel reguleren en toezien op de cryptomarkten, is lastig. In Nederland wordt de bitcoin door waakhond de Autoriteit Financiële Markten (AFM) niet gezien als een beleggingsproduct en De Nederlandsche Bank ziet het niet als een betaalmiddel of geld, dus houdt niemand er toezicht op.

De bitcoin-fans zijn daar eigenlijk niet rouwig om, want de crypto wil juist het geld van de toekomst zijn zónder banken, dus die moeten zich er vooral niet mee bemoeien.

Zijn regels en bescherming nodig? Of is het eigen schuld dikke bult als je verliest of getild wordt, net als in het casino of bij beleggen in dubieuze teakplantages? Hebben partijen, platforms of banken die handelen in bitcoins of derivaten en die aan jou verkopen, een verantwoordelijkheid? Zijn ze ook aansprakelijk als het misgaat?

De handel is anoniem. Regels rondom die handel in cryptomunten zijn er niet. En het is ook niet altijd veilig. Bitcoin-platforms worden soms gehackt, waarbij er duizenden bitcoins verdwijnen. In Nederland, Frankrijk en Duitsland worden consumenten vooral gewaarschuwd voor de hyperbeweeglijke handel en het grote risico dat je je geld kwijtraakt.

Ook de Europese Commissie maakt zich zorgen. Eurocommissaris Dombrovskis wijst op het risico van marktmanipulatie en de gebrekkige aansprakelijkheid.

In de G20, de groep van grote industrielanden, wordt ook gewezen op het misbruik van de crypto's voor witwassen, wapenhandel, drugshandel en terrorisme.

Online kent geen grenzen

De roep om regulering klinkt dus. In China en Zuid-Korea, waar cryptomunten immens populair zijn, wordt het de bitcoin al moeilijker gemaakt. Zuid-Korea is het stadium van waarschuwen al voorbij en gaat verbieden. Eind van deze maand worden transacties tussen banken en anonieme crypto-accounts verboden. Voor banken gelden vanaf dan ook strikte regels voor het handelen met cryptobeurzen.

In Nederland wil de AFM onderzoeken of er een verbod kan komen op riskante beleggingen, maar tegen de bitcoin en andere cryptomunten kan de waakhond niet veel ondernemen. "Het zijn geen beleggingsproducten en ze vallen dus buiten ons toezicht", zegt bestuursvoorzitter Merel van Vroonhoven. Bovendien is alles online en daar gelden geen grenzen.

"Als land alleen kun je ook niet veel, want als je het hier verbiedt of aan banden legt gaat het elders gewoon verder", zegt Van Vroonhoven. "Je moet het dus zoeken in samenwerking met andere toezichthouders en regelgevers."

Verdachte geldstromen

DNB ziet dat de crypto-wereld en het geldstelsel elkaar toch op enig moment raken. Want als crypto's worden omgezet in euro's of dollars is dat de deur waardoor mogelijk verdachte geldstromen de officiële economie in- en uitstromen. Toezicht kan hier noodzakelijk zijn, constateert de toezichthouder.

DNB is geen voorstander van een verbod op crypto's. De centrale bank zegt warme belangstelling te hebben voor de onderliggende blockchain-technologie, maar vindt een verbod een te zware maatregel, die de innovatie onnodig belemmert.