Voor Brussel is Bulgarije dit half jaar de parel van de Balkan
Bulgarije is het komende half jaar het voorzittende land van de Europese Unie. Reden om trots te zijn? Bulgaarse jongeren zijn de armoede in hun land beu. Vier jaar geleden nog protesteerden ze op straat tegen de corruptie waarvoor ze de politieke elite in hun land verantwoordelijk hielden. Maar alles bleef bij het oude.
Toch krijgt het land nu de Europese regie in handen. "U kunt op ons rekenen, want uw plek is in Europa", zei de Europese Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. Hij was vrijdag speciaal voor de inhuldiging van het Bulgaarse voorzitterschap naar de hoofdstad Sofia gereisd.
In het Cultuurpaleis, in 1981 gebouwd door de dochter van de toenmalige Bulgaarse communistische dictator Zjivkov, stak Juncker de Bulgaren een hart onder de riem. Het land, sinds 2007 EU-lid, is nog altijd niet welkom in de douanevrije Schengen-zone. Vooral Nederland, dat twijfelt aan de deugdelijkheid van de Bulgaarse rechtspraak en bureaucratie, ligt al jaren dwars.
Maar volgens Juncker zijn die twijfels niet meer nodig. "Uw plek is ook in Schengen!" In het Cultuurpaleis oogstte hij daarmee een daverend applaus. Maar buiten op straat klinkt een heel ander geluid.
Het land is weer verdeeld. Jongeren hebben de moed laten zakken.
"Onbegrijpelijk dat Juncker zich niet kritisch opstelt", zegt Ralitsa Kovatsjeva op het plein voor het parlement. "Bulgarije heeft juist een strenge Europese Commissie nodig die onze politici op de vingers tikt." Kovatsjeva, een elegante veertiger, doceert aan de mediafaculteit van de universiteit in Sofia. Ze wijst naar de overkant van het plein waar in 2014 het studentenprotest tegen de corrupte politieke kliek ontaardde in gewelddadige confrontaties met de oproerpolitie.
Kovatsjeva steunde haar studenten op straat. "De protesten toen stemden euforisch, we voelden ons verenigd in ons streven om het land te veranderen." Maar van die euforie is volgens haar weinig over. "Het land is weer verdeeld. Jongeren hebben de moed laten zakken.
De brain-drain is volgens Kovatsjeva enorm: veel jong talent vertrekt naar West-Europa, op zoek naar een baan en toekomstperspectief. "Intussen is alles wat hier in Bulgarije gebeurt in het belang van telkens weer dezelfde politici en zakenmensen. Die elite houdt ons land gegijzeld."
Positieve veranderingen
Het heeft Bulgarije een slecht imago bezorgd dat de gewone Bulgaar niet verdient, vindt de Nederlandse ondernemer Jeroen van Hertum. Hij verhuisde acht jaar geleden naar Bulgarije. "99,9 procent van de Bulgaren zijn hardwerkende, warmhartige mensen."
Van Hertum is eigenaar van een bedrijf dat software ontwikkelt voor machines. Hij begon met een paar man op een zolderkamer in Sofia. Nu telt het bedrijf 180 hoogopgeleide Bulgaarse werknemers. "Bij de start was het natuurlijk aantrekkelijk, vanwege de lage lonen hier. Maar inmiddels betalen we salarissen die vergelijkbaar zijn met die in Nederland."
In vlot Bulgaars praat Van Hertum met zijn personeel op het dakterras, de enige plek waar nog mag worden gerookt. Hij wijst naar de pistes op de flanken van de Vitosja. "Vanuit het centrum sta ik in een half uur op de ski's."
Hij heeft het Balkanland snel zien veranderen, in positieve zin. Tegelijk baart de corruptie ook Van Hertum zorgen. Maar het is volgens hem geen reden om de Bulgaren op afstand te houden. "Nu straks na de brexit het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, zijn we des te meer op elkaar aangewezen." West-Europa en Oost-Europa zullen het toch echt samen moeten doen, vindt hij.
Frustraties op de Balkan
Het probleem van een betere samenwerking met Bulgarije is alleen dat de EU weinig kritisch kan zijn op het land. Brussel tikt de Polen of Hongaren nog wel op de vingers als ze zich misdragen, maar de Balkan is daarvoor te instabiel. De vlam moet in deze regio niet opnieuw in de pan slaan, ook omdat een aantal Balkanlanden als Macedonië en Servië elk jaar meer gefrustreerd wordt dat ze nog altijd geen lid zijn geworden van de EU.
De grote angst is dat deze kandidaat-lidstaten daardoor de historische banden met Rusland toch weer gaan aanhalen. Bulgarije moet als voorzitter goed uit de verf komen als de parel van de Balkan en de Europese leiders zullen de Bulgaren en hun premier Borissov op een voetstuk plaatsen.
"Zo verandert er hier nooit iets", verzucht Kovatsjeva, "de leiding van ons land leert niks als Juncker alleen cadeaus komt brengen en spreekt over premier Borissov als mon ami, mijn vriend."