Zegels breken in het archief: 'Wij weten ook niet wat erin zit'

"Deze zegels mogen niet worden verbroken voor 1 januari 2018", staat er in keurig handschrift op de bruine envelop, verzegeld met vijf rode lakzegels. Daarin zit een stevig pak papier; niemand weet wat precies.

Het pakketje is de persoonlijke correspondentie van Christiaan Enschedé, de jurist die vorige eeuw onderzoek deed naar twee netelige kwesties: het oorlogsverleden van CDA-leider Wim Aantjes en de rellen rond het huwelijk van prinses Beatrix in 1966, die de Amsterdamse burgemeester Van Hall uiteindelijk zijn baan kostten.

"Het zal voor ons net zo'n verrassing zijn wat erin zit als voor iedereen", zegt woordvoerder Dirk-Jan Emans van het Nationaal Archief. "Deze enveloppen zijn dertig jaar geleden dichtgegaan en sindsdien heeft niemand de inhoud bekeken."

Het is vandaag Openbaarheidsdag, de dag waarop het Nationaal Archief elk jaar de archieven presenteert die toegankelijk worden voor het publiek. Meestal gaat het om stukken van twintig jaar oud, maar om redenen van privacy of het landsbelang mag de geheimhoudingsperiode worden opgerekt tot maximaal 75 jaar.

Dit jaar komen bijvoorbeeld (.pdf) dagboeken van premier Louis Beel en minister Marga Klompé beschikbaar, maar ook stukken van de Nederlandse Zwembond, vijftig jaar oude uitspraken van het medisch tuchtcollege en bescheiden van het Bureau Zuivering Ambtenaren. Ook komen er 180.000 'beheersdossiers' vrij, over de vermogens van personen die in de Tweede Wereldoorlog verdwenen.

'Wie wil dat niet?'

"We merken dat de journalisten nogal aanslaan op die verzegelde stukken", zegt Emans, die zeker 25 verslaggevers verwacht. "Het kan zijn dat er niks bijzonders in zit, maar het kan ook een journalistiek verhaal zijn. Wie wil dat niet hebben?"

Zelf twijfelt hij hoe belangwekkend de papieren zullen zijn. "Enschedé zal geen boodschappenlijstjes hebben verzegeld," speculeert Emans, "maar ik verwacht ook niets dat op 3 januari de voorpagina haalt. Het zou kunnen, maar ik verwacht het niet."

De biograaf van Wim Aantjes, Roelof Bouwman, wil voor de zekerheid het dossier ook even inzien. "Het is altijd spannend als iemand zegt dat iets dertig jaar dicht moet blijven."

"Ik kan me niet voorstellen dat Enschedé iets heeft achtergehouden. Het past niet bij hem om dingen te verzwijgen of verstoppen in een dossier. Maar wellicht zijn er wel brieven die hij in de loop der jaren met Aantjes heeft gewisseld. Misschien completeert dat het beeld."

"Het is allemaal best spannend", zegt ook Dirk Wolthekker, die enkele maanden geleden promoveerde op burgemeester Van Hall met het boek Alleen omdat ik een Van Hall ben. "Gijs van Hall kennende heeft hij niks achtergehouden, maar niks is uit te sluiten. Als het wat is, dan is het waarschijnlijk de correspondentie van Enschedé met Van Hall of met premier Piet de Jong."

Druk

Wolthekker is in ieder geval van plan snel op de stoep te staan in Den Haag. Bouwman is vandaag al toevallig in het archief. "Maar het zal wel te druk zijn met journalisten om het dossier in te zien."

Het Nationaal Archief gaat proberen alle journalisten die vandaag komen, te vriend te houden. Niemand mag het dossier voor zichzelf houden, zegt Emans. "We zullen er regie op voeren. We zorgen dat iedereen een kans krijgt; we zijn nogal van de openbaarheid."