Grootouders van Nederlandse IS-kinderen: haal ze op uit Syrië en Irak
Af en toe ontvangt ze een bericht. Even is ze dan gerustgesteld, maar een uur later komt de angst weer terug. In de zomer van 2014 vertrok de dochter van Linda (niet haar echte naam) samen met haar man en drie kinderen naar Syrië, naar het zelfverklaarde kalifaat van Islamitische Staat.
Naar schatting zitten nog zo'n tachtig Nederlandse kinderen vast in Syrië of Irak. Zij werden door hun ouders meegenomen of werden daar geboren. Hun ouders sloten zich aan bij IS of bij een andere groep in het strijdgebied.
De Nederlandse regering wil de kinderen niet helpen om naar huis te komen, dat is volgens de overheid de taak van de ouders. Grootouders in Nederland maken zich grote zorgen om hun kleinkinderen.
Zo ook Linda. Haar dochter besloot halsoverkop met haar man naar het kalifaat te vertrekken, nadat de kinderen van een bevriend echtpaar uit huis waren geplaatst. "Het eten stond nog op tafel en de was zat nog in de machine" vertelt Linda. "Het klinkt behoorlijk tegenstrijdig om naar Syrië te vluchten uit angst je kinderen kwijt te raken. Maar ze waren wanhopig en dachten in Syrië veilig te kunnen leven."
"We hadden een goede band", vertelt ze. De kleinkinderen logeerden regelmatig bij haar. Twee jonge meisjes en een jongetje van 6. Om haar kleinzoon maakt Linda zich de meeste zorgen. Ze kent de verhalen over trainingen voor jongetjes vanaf 9 jaar. Haar kleinzoon is nu 10.
Als ik een foto krijg, schrik ik ervan.
Haar twee jongste kleinkinderen heeft Linda alleen maar op de foto gezien. Haar dochter was zwanger van een vierde kind toen haar man omkwam bij het bewaken van een wapendepot. Met een nieuwe man, ook een Nederlandse strijder, kreeg de vrouw een vijfde kind. Inmiddels is ook deze man gesneuveld.
"Hoe het precies met ze gaat, weet ik niet", vertelt Linda. "Als ik een foto krijg, schrik ik ervan. Bleekjes, moe, geen geluk. De oudste kijkt echt droevig. Ik wil hem daar dolgraag weg hebben. Ik wil niet dat hij dat risico loopt. Hij is daar terechtgekomen, hij kan er niets aan doen. Dat geldt ook voor de andere kinderen."
Linda vraagt de Nederlandse autoriteiten om hulp bij het ophalen van de kinderen uit Syrië en Irak. Maar het standpunt van de overheid is duidelijk: Syriëgangers worden niet geholpen met hun terugkeer.
Ze kunnen zich melden bij de Nederlandse ambassade of het consulaat in Turkije. Van daaruit worden zij door de marechaussee terug naar Nederland gebracht, vastgezet en vervolgd.
Het is bewust beleid, zegt de nationaal coördinator terrorismebestrijding Dick Schoof. "Het is hun eigen verantwoordelijkheid dat ze ernaartoe zijn gegaan, dan is het ook hun eigen verantwoordelijkheid om uit het gebied terug te keren."
Kinderen ophalen
Maar voor moeders met kinderen is het heel moeilijk het strijdgebied te verlaten. Ze hebben geen papieren en geen begeleiding, zegt Linda. Onderzoekster Marion van San van de Erasmus Universiteit onderhoudt al jaren contact met Syriëgangers en hun families in Nederland en België. Zij bevestigt dat beeld.
"Het is nagenoeg onmogelijk een Nederlandse post te bereiken", zegt Van San. "Het zou een jongeman alleen kunnen lukken. Maar een vrouw met vier of vijf kinderen slaagt er natuurlijk nooit in om zo'n post te bereiken."
Ze snapt niet dat de overheid die kinderen aan hun lot overlaat. "Zij hebben er zelf niet voor gekozen. Die moeten ze ophalen."
Opvangen regelen
De Raad voor de Kinderbescherming heeft Linda en een groot aantal andere familieleden van Syriëgangers bezocht. De medewerkers willen nagaan of zij kunnen helpen bij de opvang van de kinderen mochten die terugkeren uit oorlogsgebied.
Kinderen worden in eerste instantie als slachtoffer gezien van de keuze die hun ouders maakten. Maar de veiligheidsdiensten beschouwen jongens boven de 9 jaar al als gevaar. Vanaf die leeftijd zou IS kinderen trainen en mogelijk ook meenemen naar het front. Deze kinderen zullen in Nederland naar alle waarschijnlijkheid in een jeugdinrichting worden geplaatst. Vanaf 12 jaar kunnen kinderen worden vervolgd.
Laat in godsnaam die kinderen niet de dupe worden van verkeerde beslissingen van de ouders.
Linda denkt dat haar dochter en schoonzoon vertrokken zijn met een ideaalbeeld dat niet bleek te kloppen. "Ik kan me niet voorstellen dat ze daar gevonden hebben wat ze zochten."
Als haar dochter erin slaagt met haar kinderen terug te komen, zal ze zich voor de rechter moeten verantwoorden, beseft Linda. "Als ze terugkomt, wordt ze gevangengezet en zal goed gekeken moeten worden naar haar rol in het geheel. Maar die kinderen hebben geen rol gespeeld. Laat in godsnaam die kinderen niet de dupe worden van verkeerde beslissingen van de ouders."