'Leven op alle fronten beter, maar hardnekkige problemen blijven'

De kwaliteit van leven in Nederland is de afgelopen 25 jaar gestegen. Op vrijwel alle belangrijke terreinen is vooruitgang geboekt: Nederlanders hebben meer te besteden, leven jaren langer, zijn beter opgeleid en hebben vaker werk. De criminaliteit is gedaald, huizen zijn van een betere kwaliteit. En mensen van alle leeftijden sporten meer en gaan vaker op vakantie.

Dat staat in De sociale staat van Nederland 2017, het rapport waarin het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) iedere twee jaar beschrijft hoe het gaat met Nederland en de Nederlanders. Dit keer zet het SCP een stap terug en beschrijft het de ontwikkelingen in de afgelopen kwart eeuw.

Politie

In die periode is de leefsituatie van alle sociale groepen verbeterd. Vrouwen hebben veel vaker een baan - de meesten in deeltijd. En het percentage Nederlanders dat hoger is opgeleid (hbo of universiteit) is verdubbeld: van 18 naar 36 procent. Vooral bij mannen stijgt de levensverwachting in hoog tempo: inmiddels worden zij gemiddeld bijna 80, hoewel vrouwen nog steeds drie jaar ouder worden. De tevredenheid over de politie is toegenomen en de misdaadcijfers dalen niet alleen; Nederlanders voelen zich ook daadwerkelijk veiliger.

Tegelijkertijd zijn er volgens het SCP ook enkele "hardnekkige problemen en ongelijkheden". Nederland is een rijk land, maar het aantal mensen dat in armoede leeft is gestegen: van 5,7 procent in 1990 naar 6,6 procent nu. Waar de verschillen tussen de meeste groepen kleiner werden, werden ze juist groter tussen laag- en hoogopgeleiden en tussen werkenden en niet-werkenden.

Zorgen maakt het planbureau zich met name over een groep van bijna 700.000 Nederlanders die een stapeling van problemen hebben en die ook weinig mogelijkheden zien om hun situatie te verbeteren. Het ontbreekt deze groep aan bijvoorbeeld computervaardigheden die anno 2017 cruciaal zijn om vooruit te komen in het leven. Het gaat bovengemiddeld vaak om eenoudergezinnen en migranten met een bijstandsuitkering. "De vraag voor de komende jaren zal zijn", zo schrijft het SCP in zijn slotbeschouwing, "hoe zoveel mogelijk mensen in staat gesteld kunnen worden volwaardig mee te doen in de veeleisende samenleving."

Diversiteit

Nederland ziet er voor een groot deel anders uit dan in de jaren 90: het aantal mensen is met 13 procent gestegen, het aantal huishoudens steeg naar 7,7 miljoen en het land vergrijsde. De culturele diversiteit nam toe: vorig jaar hadden 2,1 miljoen Nederlanders een niet-westerse achtergrond. Twintig jaar eerder waren er dat 1 miljoen minder. Bijna de helft van deze groep is in Nederland geboren.

Heeft dat tot toegenomen spanningen geleid tussen etnische groepen? Volgens het SCP niet: over immigranten zijn Nederlanders nu iets positiever dan aan het begin van de jaren 90. Ook de tevredenheid over de democratie ligt hoger dan in 1990.