Schrijver en dichter Jaap Harten (87) overleden

In zijn woonplaats Den Haag is de dichter en schrijver Jaap Harten (87) overleden. Het Letterkundig Museum en Documentatiecentrum in Den Haag, waar hij jarenlang werkte, heeft zijn overlijden bekendgemaakt. Eerder dit jaar overleed zijn levenspartner, de kunstschilder Oskar Lens.

De in Blaricum geboren Harten werd naar eigen zeggen gevormd door de 45 jaar oudere actrice Else Mauhs, met wie hij jarenlang bevriend was en die hem aanzette tot schrijven.

Mauhs, in de jaren 20 en 30 een van de bekendste Nederlandse actrices, schokte Nederland met haar decadente levensstijl, die zich onder meer uitte in het dragen van mannenkleren. Ze had die stijl ontwikkeld in het Berlijn van het interbellum, waar ze tot 1936 geregeld verbleef.

Fascinatie

Dat decadente Berlijn en de opkomst van de nazi's was een belangrijk thema in het werk van Harten, die in 1954 debuteerde met een dichtbundel en in 1964 na vier dichtbundels ook proza ging schrijven.

Belangrijk daarbij was zijn eerste bezoek aan Berlijn. Hij zag "een koele stad met lelijke nieuwbouw" waar vrijwel niets te vinden was wat nog aan de republiek van Weimar herinnerde, maar die hem toch mateloos fascineerde.

Travestieten

Zijn fascinatie met Berlijn leidde tot zijn belangrijkste werk, de roman De getatoeëerde Lorelei uit 1968, waarin hij zich identificeerde met joden, homoseksuelen, travestieten en anderen voor wie in nazi-Duitsland geen plaats meer was.

Ook de communist Marinus van der Lubbe, de Nederlandse metselaar die het Rijksdaggebouw in brand stak en door de nazi's werd geëxecuteerd, speelt een rol in de roman.

Edammer kaaskoppen

Harten was een geëngageerde homoseksueel. Hij schreef onder meer de tekst voor een affiche van het COC bij de Dodenherdenking van 1980. Daarin keerde hij zich tegen de heteroseksuele Nederlandse gezagsdragers ("Edammer kaaskoppen") die volgens hem over het hoofd zagen dat er ook 80.000 homoseksuelen door de nazi's waren gemarteld en vermoord. "Moeten jullie nóg een keer van het nazituig op je mieter krijgen om te weten wat vrijheid betekent?"

Erfenis

Harten werkte van 1960 tot 1974 bij het Letterkundig Museum, maar wijdde zich daarna aan de kunst. Dankzij een erfenis kon hij in 1988 het Hartenfonds oprichten, dat biografen van Nederlandse cultuurdragers ondersteunt.

De laatste twintig jaar publiceerde hij geen nieuw werk meer, hoewel hij er wel plannen voor had. Wel verscheen in 2011 nog verzameld werk van hem.