Deze slimme pil houdt bij of je hem geslikt hebt

• Anne ter Rele

  redacteur Online

Een pil die vanuit je maag aangeeft dat je hem hebt geslikt en die informatie vervolgens doorgeeft aan een app: het klinkt als science fiction, maar het kan. De Amerikaanse zorgautoriteit (FDA) keurde vandaag een pil goed die zijn eigen medicijninname registreert. De Abilify MyCite, tegen psychiatrische aandoeningen, draagt een minuscule sensor in zich, waarmee informatie via een pleister wordt doorgegeven aan een smartphone.

"Het medicijn was zonder sensor al op de markt, maar dit is voor het eerst dat je digitaal kunt vaststellen of een patiënt een medicijn geslikt heeft of niet", vertelt Laurien Rook, apotheker bij apothekersvereniging KNMP. Bij therapie-ontrouw duurt het vaak langer voordat patiënten herstellen en het draagt hoge kosten met zich mee. "Deze technologie zou mensen die moeite hebben met het trouw innemen van hun medicatie kunnen helpen", denkt Rook.

Toch heeft ze ook twijfels over de effectiviteit van de sensor - ter grootte van een zandkorrel. "Vooral omdat het nu gericht is op mensen met een psychiatrische aandoening, zoals schizofrenie. Zij zijn vaak wantrouwend tegen medicatie. Ik vraag me af ze hun pillen dan wél slikken als het ook nog eens bijgehouden kan worden."

Geen vertrouwen

Adam Cohen, hoogleraar farmacologie, beaamt dat. "Rond de 70 procent van patiënten met schizofrenie neemt zijn medicijnen niet in, vaak omdat ze het niet vertrouwen. Als je hun medicijngebruik gaat traceren, zetten ze misschien hun telefoon uit, of trekken ze de pleister eraf."

Rook denkt dat de sensor vooral kan werken voor mensen die hun medicatie per ongeluk vergeten. "Mensen met een chronische ziekte bijvoorbeeld. Zij merken vaak niet het directe effect van hun medicijnen. Met zo'n sensor kunnen ze daaraan herinnerd worden."

Ook Cohen ziet andere mogelijkheden. "Je zou zo'n sensor ook kunnen gebruiken voor ouderen, die veel medicijnen tegelijkertijd moeten slikken. Of mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan: zij vergeten regelmatig hun medicijnen. In het ergste geval kan een net geplaatste nier of long daardoor afsterven. Heel zonde en heel kostbaar."

Vrijheid

De sensor zou op die manier vooral patiënten zelf kunnen helpen, denkt Cohen, zonder interventie van een dokter of zorgverzekeraar. "Maar ook voor hen kan die informatie in theorie beschikbaar worden. Dat roept een discussie op: hoeveel vrijheid heeft een patiënt om informatie niet te delen, ook als het veel geld kost als ze hun medicatie niet slikken?"

De sensortechnologie is een voorbeeld van een grotere ontwikkeling van 'slimme pillen', vertelt Maarten Merkx, onderzoeker aan de TU Eindhoven. Hij ontwikkelt een pil die meet hoeveel medicatie de patiënt nodig heeft en exact die hoeveelheid afgeeft in het lichaam. "Het is een soort moleculair computertje dat met dna de juiste hoeveelheid van het juiste stofje meet."

Maar er zijn meer voorbeelden van intelligente medicatie, vertelt Merkx. "Zo wordt nu ook een capsule ontwikkeld waar een klein elektronisch computertje in zit. Dat meet de zuurwaarde in het lichaam bij het afstaan van het medicijn."

Ook Cohen deed onderzoek naar medicatie die zichzelf doseert. "We ontwikkelden een pompje dat alleen op een heel specifieke plek in de baarmoederhals het juiste stofje afgaf, op het juiste moment." Heel succesvol was het experiment niet. "Het is heel lastig om zo veel van de medicatie in een minuscuul pompje te stoppen. Dat kost ontzettend veel tijd en geld."

Cohen heeft daarom, ondanks zijn eigen onderzoek, ook grote twijfels over het ontwikkelen van slimme medicatie. "Het is heel lastig om geneesmiddelen zo specifiek aan te passen op de technologie. Ik vraag me af of die prijs opweegt tegen de voordelen."

Hij denkt dat we 'slimme gezondheidszorg' breder moeten trekken dan alleen medicijnen. "Het gaat ook over gebruik van externe sensoren, in een horloge bijvoorbeeld, om de behandeling beter aan te passen op een individuele patiënt. Gaan mensen met een nieuwe heup meer lopen bijvoorbeeld? En hoe vaak slapen mensen met een depressie? Daarin zijn veel sneller grotere stappen te maken, dan in het aanpassen van pillen zoals deze."