Europese landen om de tafel voor gezamenlijke defensie-afspraken
Het is geen Europees leger, maar wel een sterke militaire samenwerking. Vandaag maken zeker twintig EU-landen afspraken over defensie-uitgaven, gezamenlijk aanschaffen van militair materieel en bindende plannen om het vervoer van dat materieel door de Europese Unie makkelijker te maken.
De ministers van Defensie ondertekenen in Brussel een akkoord over de nieuwe samenwerking die in het Europees jargon de Permanent Gestructureerde Samenwerking, oftewel Pesco, genoemd wordt. Het Nederlandse parlement blijft verantwoordelijk voor het Nederlandse leger, maar de overeenkomsten die in EU-verband worden afgesproken zijn wel juridisch bindend.
De bedoeling is dat alle landen die meedoen plannen inbrengen om meer met elkaar samen te werken. Zo wil Frankrijk dat de bondgenoten meer gaan bijdragen aan operaties in Afrika. De Fransen hopen op die manier het terrorisme te kunnen bestrijden en willen vooral de militairen in de Sahel-landen trainen.
Nederland wil een soort militair Schengen voor de EU. Het stoort minister Bijleveld dat militaire transporten niet snel van Zuid- of West-Europa naar het oostfront kunnen rijden. Er is een woud aan regels die snelle verplaatsing van militair materieel onmogelijk maakt.
Volgens militair deskundigen is het militaire denken in Europa na de Koude Oorlog gestopt. Een snelweg in de jaren 70 moest zo worden aangelegd dat er niet alleen tanks overheen konden rollen, maar er moesten ook vliegtuigen op kunnen landen. Praktisch betekende dat: lantaarnpalen niet in de middenberm, maar aan de zijkant. Aan alle bruggen hingen bordjes waarop stond hoeveel gewicht de brug kan dragen en tunnels moeten breed genoeg zijn voor het leger. Dat 'defensie denken' is weg.
Militair transport wordt als zwaar transport gezien en zwaar transport mag bijvoorbeeld in Duitsland in het weekend de weg niet op. De spoorwegen die vroeger speciale wagons hadden klaarstaan voor het vervoer van wapentuig, zijn geprivatiseerd en hebben het materiaal verkocht.
De grootste haven van Europa, in het Griekse Piraeus, is in Chinese handen en daarmee zijn de garanties vervallen dat het een haven voor marineschepen uit de NAVO-landen kan zijn.
Verslonzing
Het is de bedoeling dat er elk jaar een rapport komt over de inspanningen die landen op defensiegebied hebben gedaan. Een beetje vergelijkbaar met de euro-beoordelingen. Bij een slecht rapport kan een gele kaart worden getrokken.
Logistiek afstemmen, standaarden afspreken, dat is de bedoeling. En proberen de verslonzing van het leger te voorkomen door meer te gaan samenwerken, waardoor het uiteindelijk goedkoper is. Volgens minister Zijlstra van Buitenlandse Zaken is Nederland een goed voorbeeld. "Een beetje zoals wij al met de Belgen samenwerken, dat is de bedoeling in heel Europa."
Federica Mogherini, de buitenlandchef van de Europese Unie, wil dat de EU voortaan gezamenlijk nieuwe wapensystemen ontwikkelt, samen materieel aankoopt en samen operaties uitvoert. Dat is volgens haar niet alleen goedkoper en efficiënter, maar ook de enige manier om een tegenwicht te bieden aan de Amerikanen.
Defensiefonds
Vanaf vandaag komt er ook een nieuw defensiefonds. In de pot zit voorlopig 500 miljoen euro. Nederland gaat daar eveneens aan meedoen. Dat is niet helemaal vrijblijvend, want we beloven om jaarlijks twintig procent van het defensiebudget aan investeringen uit te geven. Ook moet er elk jaar een defensieplan komen en we moeten meedoen, financieel of met mankracht, aan missies waartoe Pesco besluit. De besluiten moeten wel unaniem worden genomen door de landen.
Niet alle EU-landen zijn even enthousiast. Vooral in Oost-Europa is er enige huivering. Daar vertrouwen ze iets meer op de NAVO, en met name de Amerikanen, voor de verdediging. Daarom is besloten om met een groep van twintig landen te beginnen. In EU-taal: een kopgroep.
Nederland is wel tevreden. Premier Rutte ziet vooral kansen voor de Nederlandse defensie-industrie om geld te verdienen. Begin volgend jaar komt minister Bijleveld met een speciale defensienota waarin ze alle plannen en keuzes voor defensie op een rij zet.