Met virtual reality de nare ervaring op de intensive care verwerken

• Roselien Herderschee

  redacteur Zorg

Angst, vergeetachtigheid en terugkerende nachtmerries: veel patiënten die op de intensive care (IC) zijn behandeld, hebben daar nog jarenlang last van. Het Franciscus Gasthuis & Vlietland in Rotterdam start een onderzoek om te kijken of de inzet van virtual reality kan helpen die ervaring beter te verwerken.

"Het is relatief onbekend", zegt internist in opleiding Michel van Genderen over het 'post-IC-syndroom'. "Maar een groot deel van de patiënten krijgt er last van. Zij hebben na hun verblijf op de intensive care last van verschillende klachten." Die variëren van fysieke klachten, zoals snelle vermoeidheid, tot vergeetachtigheid en psychische problemen, zoals een depressie of klachten die passen bij een posttraumatische stressstoornis.

De cijfers over het voorkomen van het post-IC-syndroom lopen uiteen. "Uit internationaal onderzoek blijkt dat deze klachten voorkomen bij 30 tot 60 procent van de ex-patiënten", zegt Van Genderen. Onder patiënten van vier ziekenhuizen in de regio Rotterdam ging het om meer: 50 tot 60 procent.

Beter dan een dagboek?

"We proberen veel, maar zaken als het bijhouden van alleen een dagboek of een later bezoek aan de IC-poli blijken niet goed te helpen bij het verwerken van die IC-ervaring. We denken dat je de psychische component goed zou kunnen verbeteren met de inzet van virtual reality." Dat laatste wordt - zij het nog mondjesmaat - steeds vaker toegepast in de zorg. Om patiënten voor te bereiden op hun aanstaande behandeling bijvoorbeeld, of om ze van hun fobie af te helpen.

"Ex-IC-patiënten geven vaak aan dat zij opnieuw willen ervaren wat ze op de IC hebben meegemaakt, om het een plek te geven. Herbeleven, maar dan met betere uitleg", zegt Van Genderen. "Maar het is niet werkbaar om elke patiënt later nog mee te nemen voor een uitgebreide rondleiding op de IC. En dus bootsen we dat na met deze ervaring."

Volgens hem begrijpen veel mensen niet goed wat er tijdens die periode allemaal is gebeurd. "Wat al die piepjes betekenden, waarom ze in die IC-kamer terechtkwamen, of hoe ze daar kwamen."

"Een interessante onderzoeksgroep", zegt Miranda Olff, hoogleraar op het gebied van psychotrauma en verbonden aan het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam. Ook zij onderzoekt, weliswaar in andere patiëntengroepen, of virtual reality een prominentere plek kan gaan spelen bij de behandeling van verschillende vormen van trauma. "Daarmee kun je opnieuw een realiteit creëren. Je brengt mensen terug naar de meest nare herinnering, maar geeft ze daarover vervolgens een gevoel van meer controle."

Herbeleven met beelden

"Net als bijvoorbeeld bij cognitieve gedragstherapie en EMDR-therapie doe je iets met de herinnering, waardoor je die herinnering op een andere manier opslaat in het brein. Zo krijg je er meer grip op en krijg je minder ongecontroleerde flashbacks", zegt Olff. "Bij de EMDR-behandeling ben je volledig afhankelijk van je eigen herinneringen en je eigen associaties. Met virtual reality laat je iemand de herinnering herbeleven met beelden. Ik zou me kunnen voorstellen dat juist voor mensen die op de ic gelegen hebben, het terughalen van de herinnering met beelden een positief effect heeft."

Waar voormalig IC-patiënten precies behoefte aan hebben, en of het gebruik van virtual reality daar inderdaad bij kan helpen, moet gaandeweg het onderzoek duidelijk worden. Halverwege 2018 worden de resultaten van het onderzoek verwacht.