Finland worstelt met hakenkruis op legervlaggen en uniformen

• Ivo Landman

  redacteur Online

Het is geen populair onderwerp in Finland: de swastika. Terwijl het nazi-symbool in de meeste Europese landen verboden is, heeft het hakenkruis in Finland een officiële status. Het symbool is te zien op vlaggen van de luchtmacht, militaire uniformen, eremedailles en zit zelfs verwerkt in de presidentiële vlag.

De Finse swastika heeft niets met nazi-Duitsland te maken, haast hoogleraar Teivo Teivainen van de Universiteit van Helsinki zich te zeggen. Het gebruik als militair symbool gaat zo'n beetje terug tot de Finse onafhankelijkheid, dit jaar honderd jaar geleden. Het land had nieuwe militaire emblemen nodig en greep naar het eeuwenoude symbool dat al vaker was gebruikt door Finse nationalisten.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het hakenkruis van gevechtsvliegtuigen en tanks verwijderd, maar eind jaren vijftig dook het - voor de Finnen traditionele - symbool toch weer op bij officiële militaire gelegenheden.

Teivainen aarzelt nu of dat niet anders moet. "De vraag is, moeten we het blijven gebruiken? Hebben we daar als Finland baat bij?" De hoogleraar stelt die vraag ook in een nieuw boek over de geschiedenis van Finland, dat vandaag in Helsinki wordt gepresenteerd.

Teivainen is vooral bang dat het Finse hakenkruis wordt gebruikt voor propaganda tégen Finland. "In een conflictsituatie bijvoorbeeld. Een land als Rusland kan ervan profiteren. En ik kan me voorstellen dat landen in West-Europa er ook niet erg ingenomen mee zijn. Daarom werp ik die vraag op: wegen de risico's op tegen de traditie?"

Taboe

Daarmee gooit hij de knuppel in het hoenderhok, want veel Finse politici staan niet te springen om het wat gevoelige onderwerp ter sprake te brengen. "Het is nu een beetje een taboe-onderwerp. We zouden eerst een publiek debat moeten voeren over de vraag of we het ter discussie moeten stellen. Je krijgt al snel het verwijt dat je het politiseert."

Kai Mecklin, directeur van een museum over de Finse luchtmacht en voorstander van het behoud van de swastika als militair symbool, gaat de discussie niet uit de weg. Al erkent ook hij dat buitenlanders vreemd opkijken als ze ermee worden geconfronteerd.

Dat merkte hij toen hij enkele jaren in Eindhoven werkte en bij officiële militaire gelegenheden zijn luchtmachtuniform droeg - met een swastika erop. "Ook de Duitsers die daarbij waren moest ik uitleggen dat het niets met nazi-Duitsland te maken heeft. En als je het uitlegt, begrijpen ze het ook. Zelfs Israëlische bezoekers die ik het uitlegde, maakten er geen probleem van. En ik blijf het uitleggen, iedere keer weer. Maar er zijn militairen die er een beetje moe van worden om het verhaal steeds opnieuw te vertellen."

Toch wil hij niet van het hakenkruis op de vlaggen en uniformen af. "Als we het veranderen is het alsof we erkennen dat het inderdaad een nazi-symbool was. Ik weet dat mensen die het verhaal niet kennen het verkeerde idee kunnen krijgen, maar moeten wij onze traditie veranderen omdat mensen het verhaal erachter niet kennen?"

Wat de verwarring nog groter maakt is het feit dat Finland in de Tweede Oorlog hulp kreeg van nazi-Duitsland in de strijd tegen het Rode Leger. Dat stuk geschiedenis staat volledig los van het gebruik van het hakenkruis in de Finse insignes, maar het beïnvloedt wel de discussie, zegt Teivainen.

Sommige voorstanders van het behoud van de swastika zeggen dat het oeroude symbool ook op veel Indiase tempels is te vinden is. "Ze zeggen dat ze dan ook van die tempels weggehaald zouden moeten worden. Maar er is wel een verschil: zij hebben nooit een militaire alliantie met de nazi's gehad."​