Vandaag zagen we de 'stille helft' van Catalonië. Waar waren zij deze week?

Ze domineerden afgelopen week het straatbeeld in Barcelona: Catalanen die demonstreerden voor een eigen staat. Catalonië leek eensgezind in de roep om onafhankelijkheid, maar vandaag liet ook de andere kant van zich horen: honderdduizenden protesteerden nu tégen afscheiding van Spanje.

Deze tegenstanders werd tot dusver aangeduid als de 'stille helft' van de in totaal 7,5 miljoen inwoners van Catalonië. Na het referendum was al gebleken dat de meeste Catalaanse stemgerechtigden thuis waren gebleven. Voor een deel uit angst voor het geweld rond een aantal stembureaus, of vanuit de gedachte dat stemmen voor het verboden referendum toch niets uitmaakte.

Uit peilingen bleek dat een groot gedeelte van de bevolking niets zag in onafhankelijkheid. "Het is moeilijk te zeggen in hoeverre het de afgelopen weken is veranderd, maar de verhouding tussen voor- en tegenstanders van afscheiding is eigenlijk altijd fifty-fifty geweest", zegt correspondent Rop Zoutberg. "Het aantal voorstanders van onafhankelijkheid leek zelfs wat te slinken."

In de aanloop naar het referendum lieten de tegenstanders nog wel wat van zich horen. Kunstenaars, artiesten en intellectuelen plaatsten paginagrote advertenties in grote kranten als El País, waarin ze de gang naar de stembus afkeurden. Maar tot grote acties kwam het niet. "We hebben de tegenstanders af en toe gehoord, maar nauwelijks gezien."

Scherper

De wensen van deze groep sneeuwden onder in het politieke drama dat zich de afgelopen week afspeelde. De straten werden vooral ingenomen door degenen die roepen om een eigen staat en hun Catalaanse vlaggen. Mensen die kritisch waren op roep om onafhankelijkheid, durfden dat eigenlijk niet echt te laten horen.

"De sfeer in Catalonië is op het moment zeer gespannen", vertelt Zoutberg. "De gebeurtenissen hebben geleid tot scheuren in gemeenschappen. Thuis en op de sportclub gaan mensen politieke discussies uit de weg. De tegenstellingen zijn scherper geworden."

Maar waar de aanhangers van onafhankelijkheid de afgelopen dagen zichtbaar actie voerden, daar bleven de voorstanders van een verenigd Spanje buiten zicht.

Een mogelijke oorzaak daarvoor is de grote verscheidenheid onder de tegenstanders van een afscheiding. Deze helft van de bevolking kent veel verschillende politieke kleuren. Het zijn aanhangers van de conservatieve regeringspartij Partido Popular, maar ook van de Catalaanse PSC, een aftakking van de sociaal-democratische PSOE, die zich vanaf het begin heeft uitgesproken tegen het referendum voor onafhankelijkheid.

Sommigen van hen zijn bang voor economische terugval als Catalonië zich afscheidt, anderen zien liever dat de onafhankelijkheid bereikt wordt via een politieke dialoog.

Weer een andere groep is simpelweg tevreden met de huidige situatie: een dubbele identiteit en Catalonië als autonome regio in Spanje. "We leven nu al veertig jaar in vrede", zei een oudere vrouw op de demonstratie in Barcelona. "Ik hoop dat alles bij het oude blijft."

De Catalaanse advocaat en politicus Joan Herrera is het niet met haar eens. "Van mij hoeven de dingen niet te blijven zoals ze zijn, maar ik zie op dit moment ook niets in onafhankelijkheid", zegt hij tegen The Financial Times. "We zijn nu eenmaal niet hetzelfde."

'Jong en oud waren erbij'

De onderlinge verschillen werden vandaag even aan de kant gezet. In Barcelona verzamelden zich honderdduizenden tegenstanders van een Catalaanse afscheiding. "Jong en oud liepen hier", zegt verslaggever Eva Wiessing.

Er waren veel mensen uit de stad zelf, maar ook Spanjaarden uit andere delen van het land. Wiessing: "Ze zijn in bussen, treinen en zelfs een vliegtuig hiernaartoe gekomen en vinden allemaal dat Spanje één moet blijven."

Dat klonk ook door in de toespraak die Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa hield bij het protest. "Duizenden mannen en vrouwen zijn uit alle hoeken van Spanje gekomen om hun Catalaanse kameraden te laten weten dat ze niet alleen zijn."

Ondanks de roep om eenheid bestaat nog steeds de kans dat de Catalaanse regering komende week eenzijdig de onafhankelijkheid uitroept. Dinsdag spreekt regiopresident Puigdemont het Catalaanse parlement toe. Het zou kunnen dat dan een wet wordt doorgevoerd die de afscheiding van Catalonië in werking stelt.

Waarschijnlijk hadden de tegenstanders van dit plan daarom juist vandaag het gevoel dat ze zich moesten laten gelden. "We willen laten zien dat in Barcelona niet alleen maar separatisten wonen", zei een van de demonstranten. "We zijn Spanjaarden en we horen bij Spanje."