Homeopathische middelen: 'Het is gewoon water'

De Duitse arts Samuel Hahnemann was in 1796 de grondlegger van de homeopathie. Hij meende dat een patiënt van een ziekte kon genezen door een middel dat dezelfde effecten zou veroorzaken: similia similibur curtentur, het gelijke met het gelijkende genezen.

Homeopathische middelen worden gemaakt door extracten te 'potentiëren', keer op keer verdunnen, waardoor de eigenschappen van de werkzame stof op het preparaat over zouden gaan. Sceptici zeggen juist dat zo alle werkzame moleculen totaal verdwijnen.

Tussen de oren

"Het is gewoon water!", oordeelt hoogleraar interne geneeskunde Jos Van der Meer (Radboud Universiteit Nijmegen). Hij schreef mee aan een vandaag verschenen advies van de Europese adviesraad van wetenschapsacademies EASAC om homeopathische middelen niet meer toe te staan, tenzij werking en veiligheid zijn aangetoond. "De 19e-eeuwse ideeën erover zijn langzamerhand echt wel achterhaald."

Mocht een patiënt baat hebben bij zo'n middel, dan zit dat puur tussen de oren. "Resultaat is mooi, maar je moet je wel realiseren dat het een placebo-effect is. Daar is een heleboel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, het is een interessant effect, maar meer dan dat kun je niet toeschrijven aan homeopathie."

Van der Meer wijst erop dat het rapport van de EASAC over traditionele homeopathie gaat, maar wat hem betreft ook opgaat voor andere alternatieve geneesmiddelen.

Kafkaësk

In 2012 werd de wet op alternatieve geneesmiddelen al aangescherpt. Zo mogen fabrikanten geen gezondheidsclaims meer maken die ze niet kunnen bewijzen. Dat leidt tot kafkaëske bijsluiters waarin geen kwalen meer besproken worden, maar alleen vermeld staat dat het om "een homeopathisch geneesmiddel zonder specifieke therapeutische indicatie" gaat. A. Vogel verwijst tactisch online door naar een "historisch overzicht" met de klachten waar de middelen vroeger voor geregistreerd stonden.

Apothekersorganisatie KNMP verdedigt de beschikbaarheid van alternatieve geneesmiddelen in het reguliere circuit. "Er zijn patiënten die belangstelling voor de middelen hebben. Dan kunnen ze maar beter via het reguliere circuit verstrekt worden", redeneert een woordvoerder.

Gevaarlijk

"Apothekers informeren patiënten over de behandeling. Het gevaar van homeopathie schuilt in de situatie dat patiënten ernstige aandoeningen hebben en zich aan de reguliere zorg onttrekken. Kankerpatiënten die zich met louter alternatieve middelen laten behandelen. Dat zijn gevaarlijke situaties."

Op het argument dat er te veel geld naar dit soort middelen gaat, reageert de woordvoerder dat in Nederland homeopathie niet in het basispakket zit. "Homeopathie verhoogt niet de collectieve zorgkosten." Bovendien zou het placebo-effect "zelfs de zorgkosten kunnen verlagen".

Eenzijdig

Homeopathisch arts Frank Kusse noemt het advies van de EASAC eenzijdig. "Er is alleen gefocust op de negatieve studies. Bij het tot stand komen van het advies is geen gebruikgemaakt van wetenschap uit de homeopathische wereld. Er is ook veel onderzoek dat aantoont dat het mensen helpt. En dat het juist kosten bespaart. We proberen de wereld van de reguliere geneeskunde te verbinden met de wereld van homeopathie, acupunctuur en voedingsadviezen. Daar is veel vraag naar."

Hoogleraar interne geneeskunde Jos van der Meer: "Positieve studies zijn er niet of nauwelijks, of van dubieuze kwaliteit."