Twintig jaar onbezorgd roken? 'Je longen worden Emmentaler-gatenkaas'

Zware rokers leven gemiddeld 13 jaar korter dan niet-rokers, blijkt uit onderzoek van het CBS en het Trimbos-instituut. Een kwart van die zware rokers haalt de 65 niet eens. "Dat betekent dus dat iemand die flink rookt een aanzienlijke kans heeft om eerder te sterven", zegt Tanja Traag van het CBS. "Zelfs iemand die heel weinig rookt, bijvoorbeeld af en toe in de kroeg, levert gemiddeld vijf levensjaren in."

Pauline Dekker is longarts in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. Ze vindt het 'van de zotte' dat roken nog bestaat. "Er zijn elk jaar in Nederland nog 20.000 tabaksdoden", zegt ze. Het totaal aantal rokers neemt dan wel af, "maar dat gaat wel heel erg langzaam."

Vijftien jaar geleden rookte zo'n tien procent van de Nederlanders nog minstens twintig sigaretten per dag. Inmiddels is dat gedaald naar vier procent, stelt het CBS. Het aantal matige rokers is de afgelopen jaren gezakt van 18 naar 14 procent.

Op tijd stoppen?

Volgens Tanja Traag van het CBS loont stoppen met roken altijd. "Maar mensen die voor hun 35ste stoppen, hebben eigenlijk dezelfde levensverwachting als iemand die nooit heeft gerookt. Zelfs voor je 50ste stoppen levert je nog iets op. Want de verhoogde kans om eerder dood te gaan halveert als je voor die tijd stopt."

Dekker is het daar niet mee eens, want er is wel degelijk verborgen schade als je zo lang hebt gerookt. Artsen gebruiken de term 'packyears' om een risico-inschatting te maken voor allerlei ziekten. "En als je twintig jaar lang een pakje per dag rookt, dan heb je twintig packyears", legt longarts Dekker uit. "Rook je die twintig jaar twee pakjes per dag, dan heb je veertig packyears. En vanaf twintig packyears beginnen de risico's op kanker te komen."

Betekent dat dan ook dat je onbezorgd twintig jaar kunt roken vanaf je vijftiende? Wat Dekker betreft zeker niet. "Want het probleem is vooral dat je niet makkelijk van tabak af kan komen. Dat wordt dan elk jaar weer opgeschoven. En voor je het weet ben je veertig jaar oud en wél ziek."

Maar roken tast ook het dna aan. "Daarin zitten alles codes van hoe het lichaam eruit moet zien", vertelt Dekker. "Sigarettenrook geeft veranderingen in dat dna. En zodra dat verandert, dan heb je dus ook kans op kanker."

Verder lost ook het longweefsel op bij rokers, zegt Dekker. "Dat heet dan emfyseem. Je moet je voorstellen dat longen er dan uit gaan zien als een soort Emmentaler-gatenkaas, waarbij de kaas het nog resterende longweefsel is. En wat weg is, dat komt ook niet meer terug."

Hoogleraar Geertjan Wesseling van het Maastricht UMC vindt wel dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen mensen die af en toe roken en mensen die lang roken. "Voor individuele zware rokers geldt, zeker als je twintig jaar lang een pakje per dag hebt gerookt, dat je niet mag verwachten dat je er zonder schade vanaf komt."

Volgens hem liggen kanker en hart- en vaatziekten dan wel degelijk op de loer. "De mensen die af en toe roken komen er waarschijnlijk wel zonder schade vanaf. Maar in de grote groep verdwijnt dat in de statistieken."

Maatregelen

"Moet zo'n dodelijk product wel bij ons in de winkel liggen?" Mischa Stubenitsky van KWF Kankerbestrijding vraagt het zich keer op keer af. De cijfers van rokers die overlijden, die vandaag door het CBS zijn gepresenteerd, noemt hij 'schokkend'.

Het KWF pleit al jaren voor een mix van maatregelen. "Alleen met accijnsverhoging ga je het niet oplossen", stelt Stubenitsky. "Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat je alleen minder slachtoffers kunt hebben met bijvoorbeeld rookvrije locaties, voorlichting en hulp bij het stoppen met roken. Kinderen komen er nog steeds mee in aanraking. Bijvoorbeeld op sportvelden of speeltuinen. Maar kennelijk vinden wij dat als maatschappij normaal."