320 miljoen dollar witwassen doe je zo
Een lingeriewinkel in Amsterdam, een Nederlandse familie op Curaçao en honderden miljoenen dollars cash in Venezuela. Allemaal zijn ze verbonden in een van de grootste witwaszaken van de afgelopen jaren, die vandaag van start ging in de rechtbank in Zwolle. Zonder de vier verdachten, die waren er om uiteenlopende redenen niet bij.
In ruim tien jaar tijd zou de familie G. meer dan 320 miljoen dollar hebben witgewassen. Hoe hebben ze dat volgens het Openbaar Ministerie gedaan?
Het begint in Venezuela
Het succes van de operatie is voor een groot deel te danken aan de instortende economie in Venezuela. Dat zit zo: het gaat al tijden heel slecht in het land en door die onrust is een Venezolaanse bolivar, de lokale munteenheid, steeds minder waard. Kreeg je tien jaar terug nog 47 dollarcent voor een bolivar, nu is dat nog maar 10 cent.
Venezolanen zien het geld dat ze hebben dus razendsnel minder waard worden. Daarom ruilen ze hun bolivars liever om voor dollars, die zijn veel stabieler.
Om een massale uitverkoop van bolivars te voorkomen, heeft de overheid in Venezuela een beperking opgelegd. Iedere Venezolaan kan een speciale creditcard krijgen en daar tegen een heel gunstige wisselkoers dollars op zetten. De overheid maakt die gunstige wisselkoers mogelijk: ze legt geld bij voor elke gewisselde bolivar.
De creditcards kunnen alleen gebruikt worden voor kleine aankopen in het buitenland, en zijn alleen bedoeld voor medicijnen (die in eigen land door de crisis onbetaalbaar worden) en vakanties. Waaraan de burgers hun geld uitgeven kan de overheid gewoon zien op de bonnetjes van de creditcard.
De spil zit op Curaçao
Terug naar de familie G. Die ruikt geld. De familie besluit om een bedrijf op te richten met onder meer vestigingen op Curaçao en in Nederland, en een Nederlandse bankrekening bij ING (dat is belangrijk, meer daarover later).
Volgens de omschrijving van het bedrijf bij de Kamer van Koophandel handelt het bedrijf in medicijnen, en dat is precies waar de Venezolanen hun creditcard voor mogen gebruiken. Later verandert de omschrijving van het bedrijf naar lingeriewinkel. "Kennelijk valt lingerie voor de overheid van Venezuela ook onder vakantie", concludeert de persofficier.
Om betalingen met de Venezolaanse creditcards aan te kunnen nemen, heeft de familie alleen nog pinapparaten nodig. Die vraagt het nu officieel geregistreerde bedrijf met een officiële bankrekening aan langs de normale weg: bij financieel dienstverleners, gewoon in de bovenwereld.
Handje contantje
De handel komt snel op gang, alleen medicijnen of ondergoed worden er nooit verkocht. De winkel is niet meer dan een woonadres in Amsterdam-Oost met een brievenbus. Venezolanen betalen in een soort wisselkantoren op Curaçao met hun speciale creditcard via de pin-terminals en op de rekening staat dat het om een betaling voor medicijnen of ondergoed gaat.
Maar in werkelijkheid krijgen ze een stapel dollars, handje contantje. Dat ze voor die dollars veel meer betalen dan ze waard zijn, maakt ze niet uit. Het is altijd nog beter dan het alternatief. Bovendien kunnen ze de cash in eigen land op de zwarte markt weer met winst doorverkopen.
Naast deze zogenoemde agents kloppen ook subagents bij de kantoren aan: mensen met niet één, maar een hele koffer vol speciale Venezolaanse creditcards.
Ook de familie G. schiet er iets mee op: het zogenaamde lingeriebedrijf krijgt voor elke transactie een beloning. Oftewel: er komt meer geld binnen op de rekening dan dat ze cash uitbetalen. Tussen 2004 en nu leverde ze dat ruim 20 miljoen euro op, zegt het OM.
De normaalste zaak van de wereld
Het klinkt allemaal wat vreemd, toch is deze handel rond cash wijdverbreid. 'Swipen' heet het, en niet alleen de Nederlandse familie op Curaçao zou eraan hebben verdiend. Opvallend genoeg is dat ook de verdediging waar de advocaten van de familie zich vandaag in de rechtbank in Zwolle op beroepen. "Iedereen op Curaçao weet dat swipen op grote schaal gebeurde en gemeengoed is", aldus een de advocaten.
Doet er niet toe, stelt het OM. Want belangrijker nog dan de vraag of er geswipet is (en of dat legaal is of niet), is de vraag: waar komt al dat cashgeld vandaan dat de familie aan de klanten meegaf?
Loterijbazen en drugskartels
Uit de "keiharde misdaadwereld", stelt de officier van justitie. Dit is namelijk waar het echte witwassen om de hoek komt kijken.
Sommige klanten zijn bij het OM bekend. Zoals de Curaçaose loterijbaas Robbie dos Santos. Die is eerder al veroordeeld voor belastingfraude en witwassen en moest 36 miljoen euro terugbetalen. Andere bronnen van cash zijn moeilijker te achterhalen. Er zijn aanwijzingen dat het gaat om Zuid-Amerikaanse drugskartels. Sommige terminals zouden namelijk zijn teruggevonden langs de grenzen van Colombia, gebieden waar veel kartels actief zijn.
De criminelen die hun pakketjes dollars aan de winkel meegaven, om doorverkocht te worden op de zwarte markt in Venezuela, krijgen daar natuurlijk iets voor terug.
Wisseltruc
Voor elke hoeveelheid cash die bij de winkel is ingeleverd, krijgt de leverancier eenzelfde bedrag teruggestort op zijn rekening (minus het beetje winst dat de familie achterhoudt). Een digitale transactie dus, waarbij de sporen makkelijker zijn uit te wissen. De rekeningen kunnen bij banken staan die minder vragen stellen, en het geld kan direct via tientallen rekeningen worden doorgeschoven. Daar achteraangaan is zo goed als zinloos.
De witwasconstructie is dan geslaagd. Een crimineel heeft zijn contante 'illegale' geld omgewisseld voor geld op een rekening dat hij gewoon kan uitgeven, zonder dat direct te achterhalen is waar het vandaan komt.
Verdacht veel geld
In totaal hebben er zo'n 1 miljoen transacties via de winkel plaatsgevonden. In een groot aantal gevallen heeft het OM geen idee wie er achter de cash zit.
Dat de familie G. toch tegen de lamp liep, is mede te danken aan een melding door ING. De bank vond het verdacht dat dat er 150 miljoen euro via de rekening van de kleine winkel stroomde en trok aan de bel.
Op dit moment loopt er op Curaçao nog een onderzoek naar medewerkers van het familiebedrijf die mogelijk meegeholpen hebben bij het witwassen.
En nu?
Hoewel de advocaten van de familie G. het swipen niet ontkennen, is de familie nog niet veroordeeld voor witwassen. Wat de eisen zijn van het OM is nog niet duidelijk. De zaak is net begonnen, het kan nog maanden duren voordat de rechter een oordeel uitspreekt.
Een belangrijke vraag de komende tijd zal zijn: komt de cash die in de winkel van de familie over de toonbank ging uit de onderwereld, en in hoeverre wisten de betrokkenen dat?
Ook voor het OM staat er veel op het spel. Niet alleen zijn de Nederlandse overheid en het Nederlandse financiële stelsel volgens de officier van justitie op grote schaal misbruikt, de witwassers zijn de spil tussen de onder- en de bovenwereld. Ze maken veel verdere criminaliteit mogelijk.
Over twee weken is de volgende zitting.