'De Voyagers waren de eerste ontdekkingsreizigers in het zonnestelstel'

"De Voyagers kun je het beste vergelijken met Christoffel Columbus, de beroemde ontdekkingsreiziger. Het zijn de pioniers van het planetenonderzoek." Wetenschapsjournalist Govert Schilling blikte vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal terug op de lancering van de NASA-ruimtesonde Voyager 1, vandaag precies 40 jaar geleden. Een paar weken eerder, op 20 augustus 1977, werd de Voyager 2 al de ruimte ingestuurd.

Met de onbemande ruimtevaartschepen wilde NASA de belangrijkste planeten van het zonnestelsel onderzoeken. Hoewel Voyager 2 als eerste gelanceerd werd, kreeg hij geen nummer 1 achter zijn naam. "Ze wisten van meet af aan dat de banen van beide sondes zo waren dat Voyager 1 al snel op kop zou liggen", legde Schilling uit. "Die zou als eerste onderzoek gaan doen bij de planeten. Daarom is het logisch dat die nummer 1 kreeg."

De lancering was "een historisch moment" voor Schilling. Hij was door het Apolloprogramma, de maanmissie van NASA in de jaren 60 en 70, al geprikkeld door de ruimtevaart. "Vanaf het begin wist ik dat de Voyagers op pad zouden worden gestuurd naar de planeten Saturnus en Jupiter. Dat is honderden miljoenen kilometers bij ons vandaan."

Toch kon Schilling niet vertellen waar hij was op het moment van de lancering. "Ik was in 1977 net 20 jaar. Toen was er geen internet en waren er nog geen sociale media. Ik wist dat de lancering eraan zat te komen, maar hoorde er pas maanden later van toen er een papieren versie van een Amerikaans tijdschrift op de deurmat viel."

Verre toekomstmuziek

De lancering leefde daarom niet heel erg destijds. "Wel kan ik me goed herinneren dat er gezegd werd dat de Voyager 2 in 1986 naar Uranus zou gaan en in 1989 nog naar Neptunus, als die sonde het dan nog zou doen. Dat klonk voor mij toen als verre toekomstmuziek, zoals je het nu bijvoorbeeld zou hebben over het jaar 3000", zei Schilling.

De Voyagers bestudeerden en fotografeerden in de loop der jaren onder meer de ringen van Saturnus en de wolken van Jupiter. "En daarnaast ontdekten ze nog allerlei interessante dingen op de maan. Je moet ze beschouwen als de eerste ontdekkingsreizigers in het zonnestelsel", zei hij.

Beide sondes werden voorzien van een gouden plaat, de Golden Record, waarop geluiden van de aarde zijn opgenomen, waaronder begroetingen in zestig talen. Ook de Nederlandse boodschap "hartelijke groeten aan iedereen", ingesproken door Joan de Boer, ontbreekt niet.

"Het gaat om een beeldplaat, in die tijd een heel moderne techniek. Het was niet zo dat ze dachten dat ze aliens tegen komen zouden, het was eerder een publiciteitsstunt."

Toch vond Schilling de gedachte erachter wel mooi, zei hij. "De Voyagers waren de eerste ruimtesondes die uiteindelijk in het melkwegstelsel terecht zouden komen. Het is toch een soort kosmische flessenpost van de mensheid."

"Je moet je realiseren dat over miljoenen jaren, wanneer er misschien geen mens meer op aarde terug te vinden is, de Voyagers daar nog steeds rondzweven", zei Schilling. "Die slijten niet, er is geen erosie in de ruimte. Dan is het wel heel mooi dat er een soort visitekaartje aan zit van de mensheid."

Radiosignalen

Nog steeds doen de Voyagers metingen en nog steeds is er contact met de twee ruimtesondes. "Al zijn de radiosignalen wel heel zwak. Die doen er ook vele, vele uren over voordat ze met de lichtsnelheid de aarde bereiken. Maar we weten nog precies waar ze zijn", zei Schilling.

Ze zullen niet meer terugkeren naar de aarde. "Ze blijven zweven, want ze worden nergens door afgeremd. Tegenwoordig zitten ze op 20 miljard kilometer afstand en nog bijna elke seconde komt daar 20 kilometer bij", zei Schilling.

"Dus ze gaan met een ontzettend duizelingwekkende snelheid verder het heelal in. Over pakweg 30.000 jaar komen ze voor het eerst in de buurt van een andere ster dan de zon."