Merkel vs. Schulz: wat je moet weten over het debat (en de Duitse verkiezingen)

• 

  Judith van de Hulsbeek

  Correspondent Duitsland

Het is de eerste en de enige keer dat ze tegenover elkaar staan voor de Duitse verkiezingen op 24 september. Bondskanselier Angela Merkel en haar voornaamste tegenstander Martin Schulz van de SPD gaan vanavond negentig minuten lang met elkaar in debat.

Er worden record-kijkcijfers verwacht: naar schatting 20 miljoen Duitsers gaan kijken. Vijf vragen over deze bokswedstrijd tussen de kanselierskandidaten.

Waarom is het belangrijk?

Omdat de toekomstige bondskanselier van Duitsland ook veel te zeggen heeft over zaken die Nederland aangaan. Vooral op Europees niveau. De toekomst van de euro, hoe we omgaan met migratie, de relatie met Amerika: Duitsland heeft als lidstaat met de meeste inwoners en de grootste economie een belangrijke, zo niet de belangrijkste, stem.

In Duitsland kijken ze ook met spanning uit naar het debat, omdat een groot deel van de Duitse kiezers nog zweeft. Bijna de helft (46 procent) zou nog unentschieden zijn. Dat is zo'n 10 procent meer dan bij de vorige verkiezingen. Bijna 7 miljoen mensen zeggen hun beslissing pas na het debat te willen nemen.

Maar Merkel gaat de verkiezingen toch gewoon winnen?

Het moet heel raar lopen wil Merkel de verkiezingen niet winnen. Haar partij CDU/CSU schommelt in de peilingen rond de 38 procent, met een comfortabele voorsprong van zo'n 15 procentpunten op de SPD. Maar dat betekent niet dat Schulz niet gaat proberen haar aan te vallen. Dit is voor hem de laatste kans om het tij te keren. Hij zal proberen Merkel uit de tent lokken door haar neer te zetten als regeringsleider zonder visie, zonder plan, die de discussie stelselmatig uit de weg gaat met de arrogantie van de macht.

Merkels strategie zal zijn om de aanvallen zoveel mogelijk te negeren en af te ketsen. Daar is ze goed in, ze wordt hier ook wel Teflon-Merkel genoemd. Ze zal proberen vooral rustig en soeverein te blijven, zodat Schulz daar als een opgewonden standje tegen afsteekt. Maar live tv-debatten zijn niet haar sterkste kant. Ze is weinig spontaan, niet emotioneel. Daarentegen: haar onbewogen karakter is ook een van haar sterke kanten.

Wat zijn de belangrijkste thema's?

Armoede, onderwijs en vluchtelingen. Dat zijn de grootste thema's deze verkiezingen. 22 procent van de Duitsers maakt zich zorgen over wat er gebeurt met de 1,2 miljoen vluchtelingen die het land zijn binnengekomen. In de campagnes is het onderwerp grotendeels vermeden, omdat zowel Merkel als Schulz er niet mee kan scoren. CDU en SPD zitten immers samen in de regering.

Als Schulz Merkel verwijt dat ze te streng is, dat er van de Willkommenskultur niets meer over is, zal Merkel erop wijzen dat de SPD als coalitiepartner alle strengere asielwetten heeft ondertekend. Haar op rechts inhalen, dus de kritiek overnemen die vooral bij de rechts-populistische AfD te horen is, dat Merkel te veel vluchtelingen naar Duitsland heeft laten komen, is ook niet echt een optie voor de linkse SPD.

Eerder zal Schulz kiezen voor een aanval op het gebied van pensioenen, onderwijs en de belofte aan de NAVO om het defensiebudget te verhogen naar 2 procent van het bbp. In de krant de Rheinische Post gaf hij alvast een voorproefje: "Het is duidelijk wat de alternatieven zijn: lagere pensioenen en hogere bijdragen met Merkel en 30 miljard euro voor defensie, of met mij als bondskanselier: stabiele pensioenen en 30 miljard voor scholen, kinderopvang, de zorg en snel internet."

Waarom mogen de andere partijen niet meedoen?

Sinds 2002 is het format zo: de kandidaten van de twee grootste partijen nemen het tegen elkaar op. Jammer, want bij deze verkiezingen is het vooral spannend wie er op de derde plek belandt. Daar strijden nu vier partijen om: de rechts-populistische AfD, de linkse partij Die Linke, de progressieve Groenen en de liberale FDP.

Die laatste twee komen in aanmerking om coalitiepartner te worden van de CDU/CSU en kunnen daarmee een flinke stempel drukken op het toekomstige regeringsbeleid van Duitsland. De kleine partijen hebben overigens wel hun eigen debat, dat morgenavond bij de ARD wordt uitgezonden.

Wat gaat er precies gebeuren?

Merkel en Schulz gaan twee keer 45 minuten met elkaar in debat onder leiding van twee presentatorenduo's, een van de publieke omroep, een van een commerciële zender. Geen publiek, geen afwisselende interviewstijlen, dat wilden de zenders wel, maar daar heeft Merkel een stokje voor gestoken. Dit format werkt prima voor mij, dus waarom zouden we het veranderen, zei ze onlangs.