Koloniale oorlog Nederlands-Indië: 'Belangrijk om ook de slechte verhalen te vertellen'

Bij het Nationaal Indië Monument in Roermond zijn vandaag de Nederlandse militairen herdacht die omkwamen tijdens de strijd in Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea tussen 1945 en 1962.

De herdenking vindt sinds 1988 elke eerste zaterdag van september plaats in het stadspark Hattem, waar monumenten staan voor verschillende missies, waaronder die in Nederlands-Indië. Zeventig jaar geleden vond daar de eerste zogenoemde politionele actie plaats.

Nederland en Indonesië houden er verschillende verhalen van dezelfde geschiedenis op na. Zo gebruikt Nederland de term politionele actie, een verbloeming voor een gewelddadige oorlog met 100.000 Indonesische slachtoffers. Indonesië spreekt van Agresi Militer: militaire agressie.

Deze maand start een groot onderzoek waarin Nederlandse en Indonesische historici zullen samenwerken om zo de verhalen in de geschiedenisboeken gezamenlijk te herschrijven. Het wordt uitgevoerd door het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIHM), het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), en het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. De regering heeft vier miljoen euro toegezegd voor het onderzoek.

Heldhaftig

De Indonesische historicus Bonnie Triyana vindt het goed dat er onderzoek komt, omdat het meer inzicht geeft in zowel Nederlands als Indonesisch perspectief, waardoor het minder zwart-wit wordt.

"In Indonesië wordt de onafhankelijkheidsstrijd als een glorieus en heldhaftig verhaal verteld", zegt Triyana in gesprek met NOS-correspondent Michel Maas. "In de geschiedenislessen over deze periode is het aantal doden ondergeschikt aan het resultaat. Het is gewoon de prijs die we als natie voor onze onafhankelijkheid moesten betalen."

Een onderwerp waar volgens Triyana in eigen land meer over verteld moet worden is de Bersiap, de gewelddadige periode die enkele maanden na de capitulatie van Japan volgde.

De Indonesische soldaten, gevoed door nationalistische gevoelens, doodden tussen oktober 1945 en begin 1946 duizenden Nederlanders, Chinezen en Indo's en alles wat leek op enige vorm van buitenlands gezag. Een groot deel van de slachtoffers bestond uit kinderen, vrouwen en ouderen.

"Het is belangrijk dat we ook deze kant van het verhaal gaan vertellen", zegt de redacteur van het geschiedenistijdschrift Historia. "Deze slachtoffers waren geen strijders, zij hoorden niet te sterven in deze oorlog."

Als het aan de jongere generatie historici in Indonesië ligt, gooien zij zelf ook de archieven open. Dat bleek onlangs ook in Jakarta tijdens de presentatie van het boek Soldaat in Indonesië, 1945-1950 van de Nederlandse historicus Gert Oostindie.

Structureel geweld

Aanwezigen reageerden positief op het boek, dat vol staat met getuigenverklaringen die er op wijzen dat Nederland structureel geweld gebruikte, maar ook sympathiseerde met de dikwijls onvoldoende opgeleide, piepjonge soldaten.

Triyana was aanwezig bij de presentatie. Toen een hoogleraar zich hardop afvroeg waarom in Indonesië niemand zo'n boek vol getuigenissen en documenten uit het Indonesisch archief schreef, riep hij spontaan uit: "Ik wil dat wel doen!"

"Het is nu het juiste moment om de archieven te heropenen, of de uitkomst nou zwart of wit is. Door de confrontatie met het verleden op te zoeken, leren we ook hoe we ermee moeten omgaan", aldus Triyana.