Verzekeraars en ziekenhuizen gaan samen dure medicijnen inkopen
Ziekenhuizen en zorgverzekeraars gaan gezamenlijk dure geneesmiddelen inkopen. Volgend jaar start een pilot met een groep kankermedicijnen. "Een belangrijke stap", zegt Wouter Bos, bestuursvoorzitter van het VUmc. "Dit is heel hard nodig. En ik hoop dat we op tijd zijn, want de hoeveelheid nieuwe middelen die er nog aankomt is enorm."
De samenwerking moet leiden tot een sterkere onderhandelingspositie tegenover farmaceutische bedrijven. "Voor de inkoop van medische hulpmiddelen trekken we al langer samen op", zegt Bos. "Maar voor dure medicijnen was er nog geen goede samenwerking. De urgentie is ook lange tijd niet gevoeld. Maar inmiddels is de druk om op dit gebied het onderste uit de kan te halen, de prijzen zo laag mogelijk af te spreken, enorm toegenomen."
30 miljoen
De pilot richt zich op de onderhandeling over medicijnen voor patiënten met leukemie, zogenoemde hematologische medicijnen. De kosten voor die groep liggen rond de dertig miljoen euro per jaar. Dat is een fractie van de totale uitgaven aan dure geneesmiddelen. Die stijgen nog steeds en lopen inmiddels tegen de twee miljard euro per jaar.
De partijen spreken dan ook van "een eerste gezamenlijke stap" om toegankelijkheid en betaalbaarheid van dure medicijnen te kunnen blijven garanderen.
"We hebben eindelijk, voor het eerst, afgesproken om landelijk te gaan samenwerken", zegt Ruben Wenselaar, bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar Menzis. "Er wordt enorm veel ontwikkeld, maar we weten ook dat we individueel te weinig positie hebben om iets te kunnen doen."
Lange aanloop
Demissionair minister Schippers wil al langer dat zorgverzekeraars en ziekenhuizen gaan samenwerken bij de inkoop van dure medicijnen. Maar die samenwerking had een lange aanloop nodig.
"Vijf à tien jaar geleden was deze samenwerking ondenkbaar", zegt Bos. "Artsen zouden gezegd hebben: ik ga hierover en niemand anders. Maar de maatschappelijke druk was toen veel minder voelbaar. Nu is het maatschappelijke belang doorslaggevend."
"De uitgaven van ziekenhuizen groeien jaarlijks met ongeveer 1 procent, maar de groei van uitgaven aan dure geneesmiddelen is ongeveer 10 procent. Farmaceutische bedrijven hebben Amerikaanse aandeelhouders die ze met hoge winsten tevreden moeten stellen. Het is dus heel hard nodig dat we sterk staan in de onderhandelingen."
Besparingen
De branche-organisatie van farmaceuten benadrukt dat de komst van dure geneesmiddelen ook besparingen met zich meebrengt. "We zien een ontwikkeling dat nieuwe geneesmiddelen sommige traditionele behandelingen, zoals operaties of bestralingen, vervangen", zegt Gerard Schouw, directeur van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen in het NOS Radio 1 Journaal. "Zo'n ontwikkeling moet je ook in ogenschouw nemen als je eerlijk wilt zijn over budgetontwikkeling."
De vereniging heeft geen bezwaar dat zorgverzekeraars en ziekenhuizen de samenwerking opzoeken. "Centraal inkopen, prima, dat mag, volgens bepaalde spelregels. Ik snap heel goed dat als elk ziekenhuis afzonderlijk gaat inkopen dat een hoop bureaucratie en gedoe kost." Schouw kan niet ingaan op individuele prijzen en eventuele verlaging daarvan. "Er kan altijd onderhandeld worden. Het ligt aan de kracht van de onderhandelende partijen om te kijken waar ze op kunnen uitkomen. Dat is als sinds jaar en dag zo."
De samenwerkende partijen waren in eerste instantie bezorgd dat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) de samenwerking niet zou goedkeuren. "Er waren vragen of deze vorm van samenwerking zou zijn toegestaan binnen ons systeem van marktwerking. We hebben veel tijd gestoken in het toetsen van de opzet aan de regels", zegt Bos. De ACM kwam vorig jaar met een leidraad om de partijen meer speelruimte te geven.
We willen in het eerste jaar laten zien dat deze samenwerking het verschil maakt.
Het gaat in de pilot om medicijnen waar meerdere aanbieders van zijn. "Daar gaat een Europese aanbestedingsprocedure voor lopen, waar één fabrikant uit zal rollen", zegt Thomas Bakker, woordvoerder van Zorgverzekeraars Nederland. Schouw waarschuwt dat centraal inkopen mogelijk de keuzevrijheid voor patiënten beperkt: "Een medicijn werkt niet voor alle patiënten. We moeten uitkijken dat we niet alle patiënten over een kam scheren. Want dan zie je dat geld boven kwaliteit voor die patiënten gaat."
De samenwerkende partijen benadrukken dat het altijd nog de arts zal zijn die bepaalt of er reden is om af te wijken van het voorkeursmiddel. "Medisch specialisten zullen nog steeds bepalen welk middel voor welke patiënt de voorkeur moet hebben.", zegt Bakker. "Maar om de kosten zo laag mogelijk te krijgen, is het belangrijk om voor het voorkeursmiddel een zo laag mogelijke prijs af te spreken."
Bakkeleien
De intentieverklaring is getekend door de brancheorganisaties van de universitair medische centra (NFU), de zorgverzekeraars (ZN) en van de ziekenhuizen (NVZ).
De koepel van ziekenhuizen verwacht dat zo'n vijftig à zestig ziekenhuizen zich bij de pilot zullen aansluiten. "Ziekenhuizen en zorgverzekeraars hebben lang zitten bakkeleien over de vraag wie die dure middelen moet betalen", zegt Wouter van der Horst, woordvoerder van de NVZ. "Terwijl we eigenlijk met elkaar moeten kijken hoe we de kosten omlaag krijgen. Dit is een begin om een tegenwicht te bieden aan de farmaceuten."
Bos is blij dat deze stap gezet is. "Maar we moeten het nog wel waarmaken. We willen in het eerste jaar laten zien dat deze samenwerking het verschil maakt."