Game of Thrones, het duistere en complexe universum van schrijver Martin

• Lambert Teuwissen

  redacteur Online

Westeros maakt zich op voor een strijd op leven en dood. In de laatste aflevering van het voorlaatste seizoen moet morgen duidelijk worden of koningin Daenerys haar aartsrivale Cersei aan haar kant kan krijgen in de strijd tegen de White Walkers. Voor de studenten van de Canadees Robert Rouse is het extra opletten: de hoogleraar Mediëvistiek geeft college over Game of Thrones aan de University of British Columbia.

"Ik besteedde aan het einde van het vak Middeleeuwse Literatuur altijd een week aan hoe er tegenwoordig over de Middeleeuwen wordt geschreven, zoals door Tolkien en G. R. R. Martin. De studenten vonden dat ik van Game of Thrones wel een los vak kon maken. Ik begon met zestien studenten, maar in het tweede jaar breidden we dat uit tot tachtig. En dat hadden we nog makkelijk kunnen verdubbelen."

Niet dat het om een pretles gaat: de studenten moeten alle 4500 pagina's van de boeken gelezen hebben en alle seizoenen van de tv-serie hebben gezien. Dat zovelen dat met liefde doen, bewijst de kracht van het werk van Martin.

"Ten eerste heb je de seks en het geweld en alles wat andere HBO-series ook populair maakt. Maar Martin biedt ook een zeer complex universum. Martin is de anti-Tolkien. Bij Tolkien zijn personages goed of slecht, bij Martin is het veel complexer, meer duister."

Beide schrijvers weerspiegelen zo de tijd waarin ze werkten, denkt Rouse. Voor Tolkien was er rond de Tweede Wereldoorlog een duidelijke strijd tussen Goed en Kwaad, net zoals in zijn boeken. "Martin leeft nu in een andere wereld, waarin goede mensen foute dingen doen en andersom. De wereld van de oorlogen in Irak en Afghanistan, de interventie in de Balkan. Het is moeilijker dingen zwart-wit te zien. Dat zie je terug bij Martin."

Rouse wijst erop dat Martin dergelijke thema's aansnijdt door ze in een geschiedenisjasje te steken. Hij speelt leentjebuur in de hele Middeleeuwen. De Oorlog van de Vijf Koningen vertoont trekjes van de Engelse Rozenoorlogen. De Nachtwacht lijkt op ridderordes als de Kruisridders. De Red Wedding is niets anders dan het Bloedbad bij Glencoe uit 1692 (waar Willem III nog een rolletje bij speelde).

"In sommige gevallen hebben we niet eens door dat hij iets leent. Zo lijkt het verhaal van Brienne of Tarth, een vrouw die ridder wil zijn, heel modern. Maar in het Franse Middeleeuwse boek Le Roman de Silence verkleedt een vrouw zich ook als man, doet ridderdingen en trouwt uiteindelijk met een prinses. Nadat ze door God in een man veranderd is, natuurlijk. Zelfs de dingen die modern lijken zijn dus vaak geënt op middeleeuwse teksten."

Vuilnisvat

Steeds gebruikt Martin de Middeleeuwen om iets over de huidige tijd te zeggen. Een beproefde methode, zegt de mediëvist. "Schrijvers keren telkens weer terug naar de Middeleeuwen. Al sinds die periode eindigde en de Renaissance begon, zien we die plek als een donkere periode, waar we dingen plaatsen die we menen achter ons te hebben gelaten. Kijk naar de retoriek: IS wordt middeleeuws barbaars genoemd. Dingen die ons niet bevallen in onze tijd worden zo in het vuilnisvat van de Middeleeuwen geplaatst. Maar ze zijn wel degelijk van onze tijd, anders praatten we er niet over."

HBO lijkt die verholen fascinatie goed te hebben ingeschat. Martins werk is nu ook ongekend populair bij lezers en kijkers die anders niets hebben met draken en magie. Dat komt doordat de schrijver het genre verder heeft gebracht. "Fantasy draait vaak om de koene ridder en de stralende prinses, maar Martin richt zich op 'de dwergen en bastaards en gebroken dingen', zoals de dwerg Tyrion het zelf verwoordt. Beschadigde figuren, die eigenlijk veel interessanter zijn. Tyrion, Arya, Bron. Figuren die anders vaak marginaal blijven."

En Martin wist ook een nieuwe categorie fans aan te spreken: vrouwen. "Klassieke fantasy, uit de jaren 80 en 90, was gericht op 16-jarige jongens. Sterke vrouwelijke personages ontbraken vaak, dus bleven vrouwelijke lezers weg. Martin is juist heel goed in het neerzetten van dergelijke personages: Sansa, Arya, noem maar op. Daardoor wordt ook het lezerspotentieel groter."

Rouse vreest dat Game of Thrones na zeven seizoenen vol plotwendingen toch iets voorspelbaarder wordt in het laatste seizoen. "De climax zal een strijd op leven en dood zijn. Ik vrees dat we daarop afstevenen. Dat lijkt op Le Morte d'Arthur, waarin Arthur ten strijde trekt tegen zijn incestueuze zoon en bijna niemand het overleeft."

Eigenlijk zag Rouse liever een ander einde. "Het voelt een beetje cliché. Jaime verdient bijvoorbeeld beter. Hij begon als een vreselijk personage, maar werd gerehabiliteerd omdat hij het goede probeert te doen. Ik zou hem liever niet laten sterven om dat proces af te ronden. Dat is te makkelijk", analyseert Rouse. "Bovendien: ik ben gehecht aan de karakters en zie ze liever niet sneuvelen."