Bomen maken geluid én muziek

• Trudy van Rijswijk

  Verslaggever

Bomen maken geluid en niet alleen als het waait. Dat hoor je niet als je er langs loopt, maar het is wel degelijk zo.

Wetenschappers kunnen trillingen waarnemen door sensoren te plaatsen op de boom. Zo kun je de sapstroom zien, de gassen die om een boom hangen en de vochtigheid van de boom meten.

Kunstenaar Bert Barten ontdekte dat je aan die trillingen een instrument kunt hangen. Hij deed dat met een synthesizer en stond versteld van het resultaat. De bomen maken met hun trillingen wondermooie, melodieuze muziek.

Samen met zijn compagnon Scot Gresham-Lancaster heeft hij contact met wetenschappers van verschillende universiteiten in de wereld die informatie aanleveren over de bomen die zij onderzoeken. Zo kunnen ze zien of er ergens bijzondere bomen staan die ze willen beluisteren.

Barten bouwde technische hoogstandjes van sensoren, kabels en computerblokken om zelf ook de geluiden van bomen zo perfect mogelijk te kunnen registreren. Ook maakten de twee een gecomprimeerde versie van het geluid dat een boom maakt gedurende de acht maanden in het jaar dat hij actief is.

Dit weekend gaat een droom van het tweetal in vervulling: zaterdag gaan de twee in een park in het Brabantse Bergeijk hun opgenomen bomengeluiden combineren met de geluiden van de bomen daar. De planten krijgen ook een sensor en vervolgens is het afwachten hoe die verschillende geluiden een groot concert vormen.

Het zijn in Bergeijk cederbomen die gebruikt worden. "20 procent komt van het geluid dat wij voorbereid hebben, maar 80 procent moet komen van de ceders in het park" zegt Bert Barten. "Het wordt dus geweldig spannend. Want wij bepalen alleen de klankkleur, de bomen bepalen de rest van de compositie."

Respect

Als je de geluiden die boom maakt voor het eerst hoort, is dat een overweldigende ervaring. Het is alsof de boom een stem heeft, die je aanspreekt op een hele ingetogen, bescheiden manier. Maar wel indringend. Dat is precies wat Bert Barten wil: "Mensen moeten begrijpen dat een boom leeft, dat het geen ding is. Dat je er respect voor moet hebben."

Hij heeft op verzoek sensoren gehangen op de boom voor zijn atelier. Het is een oude populier, die behoorlijk gesnoeid is. Maar als de kastjes en de kabels zijn aangesloten, blijkt al gauw dat deze boom zijn partijtje nog mee blaast.

We horen zelfs hoe het sap een hobbeltje moet nemen langs een tak. Er is even een huppeltje in de muziek. De omgevingsgassen die we horen, zorgen dat de muziek spanning krijgt. De vochtigheid van de boom brengt de muziek naar een hoogtepunt.

"Ongelooflijk!" roept een buurjongen die onze handelingen met belangstelling heeft gevolgd. "Wat een indrukwekkend geluid, dat dit uit een boom komt! Ik ga dit zeker aan mijn biologieleraar vertellen, want die klaagt altijd dat hij niet weet hoe hij de natuur dichterbij kan brengen. Nou, op deze manier lukt dat wel!" Bert Barten glundert: dit is precies wat hij beoogt.