Iraanse vrouwen demonstreren in het wit tegen verplichte hijab

• Eline de Zeeuw

  redacteur Buitenland

Elke woensdag verschijnen tientallen filmpjes op sociale media van Iraanse vrouwen met witte hoofddoeken op. De White Wednesday-beweging is een protest tegen het verplicht dragen van hijabs in Iran.

De initiatiefnemer van de campagne, Masih Alinejad, spreekt van een groot offensief. "Iraanse vrouwen voelen zich na vier decennia van censuur empowered", zegt ze. Ze willen zelf bepalen of ze een hoofddoek dragen of niet. Sociale media verenigen hen. De beweging lijkt een enorm succes, op sociale media heeft ze meer dan een miljoen volgers.

Op haar Instagram en de Facebookpagina van My Stealthy Freedom, de beweging achter de campagne, plaatst Alinejad filmpjes en foto's van protesterende vrouwen in Iran. Gekleed in wit, of soms zelfs zonder hoofddoek. "Ik heb lang nagedacht over een symbool van protest dat vrouwen in het openbaar kunnen dragen zonder daarvoor gestraft te worden", zegt ze peinzend. "Dat is wit: het tegenovergestelde van de door Iraanse overheid graag geziene zwarte hijab."

Toch is het niet zo dat heel Teheran op woensdagen wit kleurt, nuanceert Iran-correspondent Thomas Erdbrink. "Dat beeld is overdreven, maar er is wel wat aan de hand", zegt hij. Het gaat om een paar duizend vrouwen op een bevolking van tachtig miljoen.

Erdbrink ziet tegelijkertijd wel dat de Iraanse middenklasse al jaren de grens opzoekt. Niet alleen met het dragen van hoofddoeken, maar ook als het gaat om het geven van feestjes en drinken van alcohol.

Het dragen van een hoofddoek is sinds de Iraanse Revolutie in 1979 verplicht. Maar de wil van de staat om de controle daarop na te leven, lijkt steeds verder te dalen. Erdbrink geeft een vergelijking. "Vroeger sprak je de minister-president in Nederland aan met excellentie, tegenwoordig zeg je gewoon Mark", zegt hij. "Het is in Iran alsof de staat wil dat we nog steeds excellentie zeggen, maar de samenleving allang op het niveau van Mark zit. Als regering wordt zo'n verplichting dan moeilijk om af te dwingen."

Dat zie je voornamelijk terug op sociale media. In campagnes als White Wednesday, maar ook op onschuldige selfies die Iraanse jongeren posten op Instagram en Facebook. Wanneer mensen elkaar buitenshuis ontmoeten, dragen ze vaak keurig een hoofddoek. Via sociale media krijgen we een kijkje binnenshuis. Daar zitten ongesluierde vrouwen in minirok gerust naast vrouwen die heel traditioneel gekleed gaan.

Het debat over het verplicht dragen van hijabs speelt dus zeker, zegt Erdbrink, maar er zijn dringendere problemen voor Iraanse vrouwen. Zo hebben vrouwen nog steeds niet dezelfde rechten als mannen wanneer het om bijvoorbeeld erfrecht en scheidingsrecht gaat.

De regering doet vooralsnog nauwelijks pogingen om die achterstandspositie te veranderen. President Rohani, gekozen om zijn hervormingsgezinde agenda, beloofde minstens drie vrouwen aan te stellen in zijn kabinet. Hij hield geen woord.

"Het laat zien dat ook hoge topposities nog steeds uitsluitend zijn weggelegd voor mannen", zegt Erdbrink. Onlangs werd wel een vrouw als ceo aangesteld van nationale luchtvaartmaatschappij Iran Air. Een klein beetje vooruitgang.

Appjes

Of de White Wednesday-beweging Iran nou in de ban heeft of niet, Masih Alinejad krijgt veel reacties. "Zo stuurde een vrouw een filmpje in waarop ze op woensdag een witte hoofddoek draagt in het openbaar", vertelt ze. "Ik zette het online, maar ze vroeg me al snel het te verwijderen. Haar man wilde het niet hebben."

De vrouw had dit voorgelegd aan haar moeder. "Die zei: vecht dit eerst uit met je man, daarna pas met de overheid. Een paar weken later kreeg ik weer een appje", zegt Alinejad tevreden. "Er stond: mijn man snapt me eindelijk. Hij droeg afgelopen woensdag zelfs een wit shirt."