Het geluid van de oorlog hoor je in Oekraïne nog altijd
Toen Nederland vanmiddag de slachtoffers van de ramp met vlucht MH17 herdacht, klonken in het rampgebied in Oost-Oekraïne waarschijnlijk weer explosies en schoten. De oorlog is daar drie jaar na de aanslag nog altijd aanwezig - en uitzichtloos.
Want hoewel van hevige gevechten of grote troepenverplaatsingen geen sprake meer is, staan Oekraïense soldaten en pro-Russische separatisten elkaar nog steeds naar het leven. Niemand houdt zich aan de internationale afspraken die vrede hadden moeten brengen.
De wapenstilstand - als je die al zo kunt noemen - wordt er bijna ieder uur geschonden. Rapporten van de OVSE, de organisatie die een waarnemingsmissie in het gebied heeft, tonen dat dag na dag aan. Alleen al de lijst van beschietingen en incidenten op 13 en 14 juli beslaat anderhalf A4'tje. Het hoofd van de missie houdt rekening met opnieuw een gewelddadige zomer.
"Er is geen enkel uitzicht op een oplossing", zegt Rusland-correspondent David Jan Godfroid. Hij volgt het conflict sinds de uitbraak in 2014 op de voet. "Het is een vreemde oorlog. Geen van de strijdende partijen boekt ook maar enige terreinwinst. Wat ze vooral doen, is op elkaar schieten. Soms is het even rustig, maar het is nooit helemaal stil."
De strijd heeft in ruim drie jaar aan meer dan 10.000 mensen het leven gekost. Nog steeds vallen er doden, al zijn de cijfers niet te vergelijken met die uit de beginperiode. 1,8 miljoen Oekraïners zijn op de vlucht voor het geweld. Dat is ruim een kwart van de bevolking van de 'Volksrepublieken' Donetsk en Loegansk, die in handen zijn van de pro-Russische separatisten.
"De mensen die niet weg kunnen of willen, zitten klem", zegt Godfroid. "Ze lopen voortdurend het risico dat hun huis in puin wordt geschoten of hun land wordt omgeploegd." Daar komt bij dat de prijzen zijn gestegen en veel mensen amper salaris krijgen. "Dat zijn problemen waar ze iedere dag mee kampen."
Tanks zijn weg
Nieuwsuur-verslaggever Gert-Jan Dennekamp was in juni nog in Oost-Oekraïne. In de grootste stad van de regio, Donetsk, zou je de oorlog soms even kunnen vergeten, zegt hij. "Twee jaar geleden liepen daar nog mensen met wapens op straat. Die zijn weg. Je ziet ook geen tanks of zwaar geschut meer. Het conflict is er niet meer permanent."
Zo zijn veel winkels, restaurants en hotels 'gewoon' open. Bussen rijden en het vuil wordt opgehaald. Wel zijn in de verte de beschietingen aan het front te horen. "Het is opmerkelijk dat de stad nog zo goed draait", zegt Dennekamp. "Maar het geluid van de oorlog is er altijd."
Ook buiten Donetsk is alles minder gemilitariseerd. Veel wegblokkades zijn opgeheven en er worden zelfs nieuwe wegen aangelegd. "Maar de mijnen staan stil, veel bedrijven zijn dicht. En de beschietingen gaan door. In die zin is de situatie uitzichtloos."
Geopolitieke gevolgen
Internationaal ebt de aandacht voor het conflict weg. Duitsland probeert zo nu en dan nog iets te forceren, maar meestal komt dat niet verder dan oproepen om de wapenstilstand te respecteren. Op de grond heeft dat amper betekenis.
"En laten we niet vergeten dat de oorlog een betere relatie met Rusland in de weg staat", zegt Godfroid. "Het heeft echt geopolitieke gevolgen."
Propaganda
Terug naar de ramp met de MH17. De herdenking in Grabovo, dicht bij de crashsite, stond vandaag geheel onder controle van de pro-Russische separatisten. Ze eisten "onafhankelijk onderzoek" en beschuldigden de regering in Kiev ervan de Buk-raket op de Boeing te hebben afgevuurd.
"Het zijn propagandabijeenkomsten", zegt Godfroid. Dat was vorige jaren niet anders. Dat neemt niet weg dat de gebeurtenissen van 17 juli 2014 voor de inwoners van het rampgebied traumatisch waren. Dennekamp beaamt dat. "Als je er met mensen over spreekt, merk je aan alles dat het echt iets met ze heeft gedaan." Maar het trauma van drie jaar oorlog en 10.000 doden is minstens zo groot.
