Mosul is heroverd, maar verwerking oorlogstrauma's moet nog beginnen
Mosul is grotendeels een spookstad geworden. Maar sinds IS vrijwel uit de stad is verdreven, gaan families terug naar hun verwoeste huizen in de westelijke wijken. Daar proberen ze hun leven weer op te pakken.
"Mensen gaan terug, maar er is geen water, geen elektriciteit, geen school, geen hulpverlening; veel huizen zijn verwoest", zegt Marlies Rotshuizen vanuit een vluchtelingenkamp bij Mosul. Ze werkt voor de hulporganisatie Save the Children.
Na de herovering kan de wederopbouw van het voormalige IS-bolwerk in Irak beginnen. Maar niet alleen de verwoeste infrastructuur moet worden hersteld, de mensen zelf in zekere zin ook. De schade aan de stad is goed te zien door de scheuren in de muren, de psychologische littekens door trauma's zijn minder zichtbaar.
Maar is die 'psychische wederopbouw' nog wel mogelijk? "Mensen in een oorlogsgebied zijn vaak mentaal beschadigd", vertelt Alexander Pietro van Artsen zonder Grenzen. De Colombiaan is medisch teamleider van AzG in Irak. Oorlogsslachtoffers hebben vaak last van depressies, angst of schizofrenie. "Ze zijn verdrietig, eten niet, zijn bang en isoleren zichzelf."
Die psychische problemen zag ook Rotshuizen in de vluchtelingenkampen van Mosul. Zij sprak met kinderen en volwassenen over de oorlog. "Veel mensen zijn getraumatiseerd. Kinderen zitten in een constante vecht-of-vluchtmodus. Ze kunnen geen emoties meer tonen."
De kinderen moeten volgens Rotshuizen een gevoel van veiligheid en vertrouwen terugkrijgen om hun leven weer op te pakken. "Eerst moet hun leven stabieler worden. Want hoe kun je investeren in een nieuw leven als je niet weet of je wel veilig bent?"
Daar is Pietro het mee eens. "Voor de families die weer terug naar Mosul verhuizen, is het belangrijk om meteen weer onderdeel van de maatschappij te worden. Ze moeten zoveel mogelijk manieren bedenken om weer mee te doen in de samenleving. Een baan vinden, iets functioneels doen. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld gaan koken voor de gemeenschap."
De teruggekeerde inwoners van Mosul moeten wel geholpen worden bij hun traumaverwerking. Daar zijn psychosociale hulpprogramma's voor nodig en die zijn er te weinig, zegt Rotshuizen. "Wij willen meer groepssessies voor kinderen en begeleiding voor volwassenen."
Ook Pietro zegt dat er in Irak niet genoeg psychiaters of psychologen zijn om mensen te behandelen. "We zien hier veel patiënten met trauma's. Die problemen zijn goed te bestrijden met psychotherapie of hypnose."
Hoe dan ook, de gemeenschap moet weer worden opgebouwd, vinden Pietro en Rotshuizen. "Het is geen makkelijke opgave, er zal veel tijd voor nodig zijn. Maar we moeten dit doen zodat de langetermijneffecten minder worden."
Er is ook een andere vorm van wederopbouw in de stad nodig. Het Rode Kruis houdt zich bezig met verschillende manieren van de opbouw, vertelt woordvoerder Belinda van der Gaag. "Er zijn momenteel een paar uitdagingen: de onontplofte explosieven, het tekort aan schoon drinkwater, de verwoeste infrastructuur en de lijken in de stad."
Vooral de onontplofte explosieven, de boobytraps, zitten de wederopbouw in de weg. "Het is een enorm gevaar. Zo werd afgelopen week een 9-jarig jongetje, dat met zijn familie terugkeerde naar huis, slachtoffer van een explosief."
Ook het tekort aan schoon drinkwater is een probleem. Het Rode Kruis heeft al verschillende watertappunten in de stad geplaatst. Daarnaast moeten natuurlijk de verwoeste huizen worden gerenoveerd.
"En eigenlijk de meest lugubere taak: de hele stad ligt vol met lijken en er is geen plek meer in ziekenhuizen en mortuaria." Vanwege de identificatie moeten de lichamen ergens bewaard worden, zegt Van der Gaag. "In eerdere situaties hebben we ervoor gekozen om de resten in koelwagens te bewaren."
