Mehida keerde terug naar Srebrenica: 'Nu kan ik elke dag praten met mijn man'
Voor Mehida Mustafic is 11 juli een zwaardere dag dan alle andere dagen van het jaar. "Ik heb de hele week al een knoop in mijn maag", zegt ze. "Het is moeilijk voor mij, elk jaar weer." Ze spreekt Nederlands, maar zodra het emotioneel wordt, schakelt ze over op het Bosnisch, de taal waarin ze zich het beste kan uitdrukken.
Voor het 22e jaar op rij worden in Srebrenica de slachtoffers van de genocide van 1995 herdacht. Ieder jaar bezoeken duizenden mensen de herdenking. Dit jaar worden 71 slachtoffers herbegraven op de begraafplaats in Potocari.
Drie jaar geleden verhuisde Mehida terug naar Srebrenica, na achttien jaar in Nederland te hebben gewoond. Ze knapte het familiehuis op en begon een nieuw leven. Dicht bij haar geliefde man, die begraven ligt op de begraafplaats bij het genocideherdenkingscentrum in Potocari. "Nu kan ik tenminste elke dag met hem praten", zegt ze.
Mehida Mustafic is lid van een van de families die de Nederlandse staat aanklaagden. Haar man Rizo Mustafic werkte als elektricien voor Dutchbat toen Srebrenica onder de voet werd gelopen. Rizo, en ook de broer en vader van Dutchbat-tolk Husan Nuhanovic, werden door Bosnisch-Servische soldaten gedood nadat Dutchbat-militairen hen van de compound in Potocari hadden gestuurd.
Schadevergoeding
De hoge raad oordeelde in 2013 dat Nederland inderdaad aansprakelijk is voor de dood van drie mannen. Vijf nabestaanden, onder wie Mehida en haar drie kinderen, kregen in 2015 een schadevergoeding van de Nederlandse staat. Ook ontvingen ze een persoonlijke spijtbetuiging van minister Hennis van Defensie.
Nu heeft Mehida Mustafic de lange, slopende rechtszaak achter zich gelaten. Ze wandelt elke ochtend een half uur van haar huis naar de begraafplaats in Potocari. Bij het hek doet ze eerst haar hoofddoek om en loopt dan naar binnen. "Eerst bid ik voor iedereen", zegt ze zachtjes, terwijl ze tot stilstand komt voor de gedenksteen.
"Daarna loop ik naar mijn man toe. Mijn benen weten precies waar ze naartoe moeten."
Hoi lieverd, ik ben er weer. Hoe gaat het?
Rizo Mustafic ligt begraven tussen de duizenden andere Bosnische moslimslachtoffers van de genocide van 1995 in Srebrenica. Zijn marmeren witte grafsteen is niet te onderscheiden van de anderen. Mehida hurkt neer en begint zachtjes te praten. "Hoi lieverd, ik ben er weer. Hoe gaat het?" Een traan biggelt over haar wang.
Het lichaam van Mehida's man werd pas jaren na de oorlog gevonden en in 2010 herbegraven in Potocari. Intussen waren Mehida en hun drie kinderen als vluchtelingen in Nederland terechtgekomen. Haar kinderen groeiden daar op.
"In Nederland was het goed, maar mijn huis is in Srebrenica", vertelt ze tijdens de wandeling terug naar haar huis. "Mijn kinderen zijn nu volwassen en het gaat goed. Het is nu tijd voor mij om dicht bij mijn man te zijn."
Het familiehuis lag jarenlang in puin, nu is ze bijna klaar met de renovatie. Ze verhuurt kamers aan toeristen en kookt voor hen Bosnische maaltijden. Vooral rond 11 juli heeft ze het druk, dan komen er veel gasten voor de herdenking.
Srebrenica is klein, maar het is zo rijk.
De rest van het jaar is er weinig aanloop en dat vindt ze jammer. "Ik wil graag meer toerisme hier", zegt ze opgewekt. "Srebrenica is klein, maar het is zo rijk. We hebben prachtige natuur, een meertje vlakbij en bergen. Het probleem is dat niemand het weet. Mensen komen niet."
Hoge bloeddruk
Srebrenica zal altijd het stempel van genocide dragen, weet Mustafic. "Genocide is genocide. Het is gebeurd. Maar mensen moeten verder."
Eén dag in het jaar, op 11 juli, is Srebrenica wel gevuld met mensen. Duizenden mensen komen uit het hele land met bussen en auto's naar Oost-Bosnië om bij de herdenking te zijn. Mehida blijft thuis, de herdenking is haar te druk. "Ik heb vaak een hoge bloeddruk op dit soort dagen. Ik ga morgen wel weer met mijn man praten", zegt ze.
Gisteren kregen 71 slachtoffers van de Srebrenica genocide een eigen graf. In de video hieronder is te zien hoe hun grafkisten bij het genocidecentrum in Potocari worden uitgeladen
