Helikopter Jantje en hoe BMX overwaaide vanuit de VS

Volwassen mannen op kleine crossfietsjes die met een noodgang over zandheuvels springen. Oftewel BMX. In 2008 werd de sport toegevoegd aan het olympische programma. En daar is een Nederlander verantwoordelijk voor.

Vanavond vanaf 22.15 uur op NPO 1 in Andere Tijden Sport: 'Helikopter Jantje: spektakel in de BMX'.

Hoe een unieke sport overwaaide vanuit de Verenigde Staten en zich in rap tempo ontwikkelde tot een populaire, spectaculaire sport. Waarin 'we' in 2012 en 2016 olympische medailles wonnen. Het begon in de jaren zeventig en tachtig bij 'Turbo Monique' en 'Helikopter Jantje'.

In 1974 zag Gerrit Does voor het eerst een crossfietsje in Kansas City. "Ik was als motorcrosser in Amerika en zag zo'n twintig-inch fietsje staan. Dat vond ik wel wat." Does zag het als een perfect alternatief voor de jeugd.

"Jongetjes van vijf of zes jaar zag ik liever niet op een motorfietsje." Niet toevallig: het zoontje van Does, Nico, was toen net vijf jaar. "Dat vond ik te link. Maar het gebeurde wel tot die tijd."

21 eerste crossertjes

Het idee was geboren. "In 1978 nam ik de beslissing: ik ga een organisatie opzetten. Dat was de Stichting Fietscross Nederland (SFN). In maart van dat jaar heb ik op een motorcross een demo gegeven met acht jongetjes die een crossfietsje hadden. Tegen het eind van dat jaar hadden we 21 licentiehoudertjes; twintig jongens en één meisje."

Maar hoe kwamen de crossfietsjes naar Nederland? "Pierre Karsmakers, mijn zwager, was een motorzaak begonnen in Waalre. En hij begon met het importeren van een aantal van die fietsjes. Binnen een paar jaar nam de interesse voor crossfietsjes flink toe, ook internationaal."

Andere landen in Europa namen contact op met Does. Ze wilden advies. En ook binnen Nederland wisten veel mensen uit de motorsportwereld de weg te vinden naar de man die in zijn dagelijks leven manager p&o-zaken was . "Hoe bouw je een baan? Hoe richt je een club op? Naast mijn normale baan had ik er 's avonds een dagtaak bij."

In Nederland nam de nieuwe hobby vooral een vlucht na de eerste televisie-uitzending. "Wij hadden iemand ingehuurd voor de sponsoring van de SFN, want daar hadden we zelf geen verstand van. Hij had contacten met de AVRO, op het moment dat ze bij de AVRO eigenlijk genoeg hadden van het rallyrijden. Ze zochten iets nieuws. BMX sprak hen wel aan."

In 1980 bracht de AVRO de eerste uitzending op tv. "Het jaar erop kwamen ze met drie of vier uitzendingen. Dat is zo doorgegaan tot 1987." Op het moment dat de AVRO ermee ophield, was het aantal leden van de SFN gegroeid tot zo n 6.000. Het stond op de kaart.

Snelle aansluiting bij KNWU, de UCI volgt later

In 1981 ging de SFN al op in de KNWU. "We werden toen al erkend als sport. De KNWU kwam naar mij toe. Of we konden praten. Zij zagen de ontwikkeling. We waren natuurlijk met de jeugd bezig. De toekomst dus."

Does was ook betrokken bij de oprichting van de IBMXF, de internationale bond. Eind jaren tachtig volgden gesprekken om toe te treden tot de amateurtak van de UCI.