'Anne Frank hoopte dat mensen zich nooit meer op één manier laten indelen'

Op zijn negende bezocht Ernst Hirsch Ballin het Achterhuis. Hij werd rondgeleid door Otto Frank, de vader van Anne Frank. Het huis was toen nog niet opengesteld voor publiek. "De kast die openging, dat is wel iets dat in mijn geheugen is gebrand."

De oud-politicus is voorzitter van de raad van toezicht van de Anne Frank Stichting. Het is niet heel bekend dat zijn vader tot zijn dood nauw contact had met Otto Frank. "Mijn vader was deskundige in het auteurs- en uitgeversrecht. Otto Frank was toen bezig met de uitgave van vertalingen van het dagboek van zijn dochter. Dit was begin jaren 50."

Vandaag is het 75 jaar geleden dat Anne Frank haar dagboek cadeau kreeg. Het NPO Radio 1-programma Met het Oog op Morgen interviewde Hirsch Ballin over die periode na de oorlog.

Wat voor indruk maakte het bezoek aan het Achterhuis op u?

"Dat was aangrijpend. Ik ben geboren in 1950 en groeide op in Amsterdam, met schoolgenoten van wie enkele ouders overleden waren tijdens de Holocaust. Wat tussen 1933 en 1945 is gebeurd in Duitsland en vervolgens in heel Europa, was voortdurend aanwezig."

"Tegelijkertijd werd er weinig over gesproken, omdat onze ouders vooral op de toekomst gericht waren. Dat gold ook voor Otto Frank. Zowel bij het uitgeven van het dagboek van zijn dochter, als bij het openstellen van het huis aan de Prinsengracht, stond het voor hem voorop om jonge mensen te bereiken."

"Hij heeft de Anne Frank Stichting ook altijd meegegeven om het huis vooral in dienst te stellen van educatieve doeleinden."

Uw vader is gevlucht uit Duitsland, hij kreeg asiel in Nederland. Ik kan me voorstellen dat de oorlog toch een grote rol heeft gespeeld in uw jeugd?

"Jazeker. Otto Frank was negen jaar ouder dan mijn vader. Hij kwam uit dezelfde streek in Duitsland en had zijn kinderen gekregen nog voordat mijn vader wegging uit Duitsland. Voor mij had het altijd de boodschap: dit had jou ook kunnen overkomen als je eerder was geboren."

"Mijn ouders hebben elkaar tijdens de bezetting ontmoet. Mijn moeder hoorde bij de katholieke Amsterdamse mensen die hulp gaven aan de vervolgden. En mijn vader was een Duitser uit een Joodse familie. Net als de familie Frank."

"Het moet onvoorstelbaar zijn geweest voor mijn vader en zijn familie wat zich zou gaan afspelen. Anders was hij beslist al eerder weggegaan uit Duitsland. Hij heeft in 1939 op het nippertje nog asiel kunnen krijgen in Nederland. En op het nippertje de bezetting overleefd."

"Otto Frank had kennelijk goed gezien wat eraan zat te komen, die had in 1933 al met zijn vrouw en dochters besloten weg te gaan."

U bent zelf jurist geworden, heeft dat hier iets mee te maken?

"Ik denk het wel. Otto Frank zei vrij kort voor zijn overlijden dat hij de zorg voor het dagboek beschouwde als een opdracht die hij als het ware had gekregen van zijn dochter. En dat hij dat ook zag als een dienst aan de vrede en de rechten van de mens."

"Ik denk dat dit wel een bepalende rol heeft gespeeld in mijn studiekeuze, en dat ik mij met recht en samenleving ben gaan bezighouden."

"Bij de Anne Frank Stichting hebben we de taak om iets over te brengen. Iedereen die het dagboek leest voelt aan wat een enorme levenskracht dit jonge getalenteerde meisje had. De hoop die ze levend hield."

"En ook het kijken naar de mensen over wie ze schreef. Ze volgde heel goed wat er buiten het Achterhuis gebeurde. Ondanks het schuilhouden waren ze heel goed aan het volgen hoe het met de oorlog en deportaties om hen heen ging."

"Anne had de wil om schrijfster en journaliste te worden. Ze had de hoop dat mensen zich nooit meer op één manier zouden laten indelen, naar dat vreselijk gevaarlijke model: een identiteit opleggen die tegenover die van andere mensen wordt gesteld."