Geest van Cruijff terug bij Ajax, maar voor hoelang?
Zeven jaar geleden trok Johan Cruijff aan de noodrem. Hij herkende 'zijn' Ajax niet meer. Het begin van een ommezwaai. De verre van fluwelen revolutie hield geen stand en Cruijff trok zijn handen af van Ajax. Ruim een jaar na het overlijden van het clubicoon staat zijn club weer in een Europese finale. Terug aan het Europese front.
Met spelers uit de eigen jeugd, aangevuld met grote buitenlandse talenten en gerichte versterkingen. Met Cruijffiaans voetbal bovendien. Is de Cruijff-revolutie met terugwerkende kracht dan toch geslaagd?
Trots
Enige mate van trots kan Ruben Jongkind niet onderdrukken. Van halverwege 2011 tot eind 2015 was hij verantwoordelijk voor de implementatie van het Plan Cruijff (zie kader) en was hij hoofd talentontwikkeling bij Ajax. Samen met hoofd jeugdopleiding Wim Jonk bepaalde hij de koers op De Toekomst.
"Leuk om te zien dat jongens met wie we hebben gewerkt nu dit niveau halen", zegt Jongkind. "Al was het meeste effect normaal gesproken te verwachten bij de pupillen van nu. Maar ik ga niet roepen dat we het fantastisch hebben gedaan. Daar mogen anderen over oordelen."
Jongkind en Jonk konden hun werk in Amsterdam niet afmaken. Na het ontslag van Jonk en het vertrek van Cruijff als adviseur ging ook Jongkind eind 2015 weg bij Ajax.
Individuele aanpak
Het belangrijkste idee achter het Plan Cruijff, mede geschreven door Jongkind, was dat Ajax in de jeugdopleiding meer naar het individu en minder naar het team moest kijken.
Via een individueel traject moesten jeugdspelers met hulp van voetbalmentoren en performancecoaches niet alleen technisch en tactisch, maar ook mentaal en fysiek sneller klaar zijn voor het eerste elftal. Mede met die vroegrijpe jongelingen moest Ajax dan weer aansluiting vinden bij de Europese top.
De Europa League is nog geen Europese top, maar Ajax maakt anno 2017 in ieder geval weer naam. Met spelers die in hun opleiding in meerdere of mindere mate te maken hebben gehad met het Plan Cruijff. Van de huidige selectie doorliepen Abdelhak Nouri, Donny van de Beek, Justin Kluivert en Matthijs de Ligt het langste traject.
Jongkind legt uit waar met genoemd viertal aan werd gewerkt. "Kluivert moest niet alleen binnendoor passeren, maar ook buitenom. Daarmee train je ook zijn tweebenigheid. Achteraf had dat zelfs nog beter gekund."
"Bij Van de Beek werd bijvoorbeeld aan zijn fysiek gewerkt. En aan sneller de diepte zoeken. Buiten de club werkte hij later nog aan zijn traptechniek", aldus Jongkind.
"Nouri moest sneller naar voren spelen, want hij wilde nog weleens een extra kapbeweging doen", gaat Jongkind verder. "Daar heeft Wim met hem over gesproken. Dan bekeken ze ook samen beelden. Aanname, doorversnellen en zelf schieten. Ook sterker worden was onderdeel van zijn plan. Het gaat niet alleen om voetbal, maar ook om fysiek. Het complete pakket."
Matthijs de Ligt maakt dit seizoen furore in het hart van de defensie. "Maar De Ligt hebben we heel lang op het middenveld laten spelen", aldus Jongkind. "Bewust, om zijn handelingssnelheid te verhogen. Op het middenveld moet je sneller handelen, spelen in 360 graden. Dan krijg je een beter inzicht. Als centrale verdediger heb je het spel voor je."
Cruijffiaans
Jongkind benadrukt dat het Plan Cruijff niet alleen ging over opleiden. "Het ging ook over aanvallend voetbal, directe versterkingen halen, een technisch hart en versterken van nationale en internationale samenwerkingen."
"Totdat Johan en wij vertrokken, verliep alleen de opleiding echt volgens plan. Het bestuur pakte niet door of durfde niet door te pakken toen de andere onderdelen werden genegeerd of verwaarloosd", aldus Jongkind.
"Het jammere is dat pas na ons vertrek, door de aanstelling van Peter Bosz en het gerichter scouten en investeren in directe versterkingen, beter invulling werd gegeven aan in elk geval twee onderdelen van het plan. Dat is dus een paar jaar te laat."
Jongkind beaamt dat het huidige spel van Ajax op onderdelen Cruijffiaans is. "Snel diepte, de vijfsecondenregel (de bal binnen vijf tellen heroveren op de tegenstander, red.), wat wij in de jeugd sinds 2012 de driesecondenregel noemden. Kleiner veld, compact, druk zetten. Allemaal Cruijffiaanse principes", aldus Jongkind. En dat is niet in de laatste plaats te danken aan trainer Peter Bosz.
Toch houdt Jongkind een dubbel gevoel over aan de ontwikkelingen bij Ajax. "In de opleiding is een aantal zaken veranderd waardoor er daar in elk geval niet meer sprake meer is van het Plan Cruijff", stelt Jongkind. "Er gebeuren weer dingen waar we ons zorgen om maken."
Berg of dal
"Er wordt teruggegrepen naar het teamparadigma", zegt Jongkind. "De methodologie is eruit gegooid. Er is daardoor geen bewaking meer van de trainingen en de visie. We moeten ervoor waken dat alles wordt weggegooid."
"Wat Johan ook zei: juist als het goed gaat, moet je durven ingrijpen. Verder wordt nog steeds onvoldoende invulling gegeven aan de internationale samenwerkingen. Ook is het voor ons nu niet duidelijk hoe de technische organisatie in elkaar zit."
De gevolgen van het huidige beleid worden over vijf, zes jaar zichtbaar, denkt Jongkind. "Zoiets gaat in intervallen. We zitten nu weer op een berg, maar straks misschien weer in een dal."