Brexit-onderhandelingen: hard of zacht, that’s the question
Hoe gaan de Europese leiders de brexit-onderhandelingen in? Met het mes op tafel? Of gaan ze als vrienden uit elkaar, om daarna snel een nieuwe relatie te beginnen? In Brussel vergaderen 27 EU-leiders vandaag over de onderhandelingsstrategie voor de brexit.
Hard of zacht, dat is de vraag, om Shakespeare vrij te citeren. De brexit-onderhandelingen bevatten alle ingrediënten voor een klassiek drama. Felle voorstanders van de harde lijn, zoals Angela Merkel, staan tegenover landen die voor een zachte aanpak zijn, zoals Finland, Zweden, Spanje en Nederland.
"Groot-Brittannië moet bloeden", zegt correspondent Jeroen Wollaars over de gevoelens die overheersen in Duitsland. "Als het land er echt uit wil, kan dat niet zonder pijn." Berlijn wil voorkomen dat meer landen vertrekken. "Het beeld moet zijn dat een vertrek uit de EU niet vanzelf gaat en veel geld kost."
De Zweden zijn daarentegen meer voor een pragmatische aanpak. "Er staan grote handelsbelangen op het spel", vertelt Scandinavië-correspondent Rolien Créton. Groot-Brittannië is een belangrijke afzetmarkt voor Zweden.
Finland zit eveneens op de zachte lijn. "De Finse minister van Financiën heeft onlangs gezegd dat de brexit sowieso al zo pijnlijk zal zijn, dat niemand wil volgen", zegt Créton. De Finnen willen dat de Europese Unie snel afscheid neemt van Groot-Brittannië en dan begint met onderhandelingen over nieuwe handelsakkoorden.
De aanpak moet ook weer niet té zacht worden, vindt Zweden. Vooral de Britse plannen om speciale regelingen te creëren voor bijvoorbeeld financiële diensten stuiten het land tegen de borst. "Dat zou weer iets te voordelig zijn voor Groot-Brittannië", zegt Créton.
De belangrijkste eis van Roemenië is dat Roemenen in Groot-Brittannië dezelfde rechten moeten behouden.
In Oost-Europa wordt vooral gekeken naar de migranten. Kamermeisjes, buschauffeurs, vuilnismannen, babysitters: veel slecht betaald werk wordt gedaan door Polen, Hongaren, Roemenen en Bulgaren. Meer dan 850.000 Polen en zeker 200.000 Roemenen wonen en werken in Groot-Brittannië.
"De belangrijkste eis van Roemenië is dan ook dat staatsburgers die nu al in Groot-Brittannië wonen, dezelfde rechten moeten behouden", zegt Balkan-correspondent Mitra Nazar. De Bulgaren zijn het daarmee eens.
Ook de Baltische staten willen dat er een regeling komt voor burgers die in Groot-Brittannië werken. Veel hoogopgeleide computerexperts uit Letland hebben een baan in Londen. Maar volgens een recent verschenen rapport kunnen de Baltische staten economisch gezien profiteren van de brexit. "Als Letten daardoor terugkeren, draagt dat bij aan de economische groei", luidt de analyse.
Spanje kiest zachte lijn
Italië en Griekenland maken zich op hun beurt vooral zorgen over de vluchtelingen die de oversteek naar Europa wagen. Veel van hen willen naar Duitsland of Groot-Brittannië. "Afgelopen jaar waren er in Italië alleen al ruim 180.000 vluchtelingen", weet correspondent Rop Zoutberg. "Dit jaar zou het aantal weleens net zo hoog kunnen uitvallen."
Spanje zit op de zachte lijn. "In geen enkel ander land genieten zo veel Britten van de zon. Ze bezorgen Spanje als toerist of als pensionado ongekende inkomsten", zegt Zoutberg, die deze zomer correspondent wordt in Spanje. "Het bedrijfsleven moet niet te veel last hebben van een brexit, is het Spaanse standpunt."
De Spanjaarden krijgen steun van Nederland en Vlaanderen. De Vlaamse minister-president Bourgeois is op handelsmissie naar Londen geweest. Een op de veertig Belgen verdient aan de export naar Groot-Brittannië. De haven van Zeebrugge is voor bijna de helft afhankelijk van de export over het Kanaal. Net als Nederland wil Vlaanderen snel afspraken maken over hoe die handel vorm krijgt na de brexit.
Voor Denemarken komt daar de kwestie van de visserijrechten nog eens bij. De Denen willen op dezelfde plekken blijven vissen. Ook Franse en Nederlandse vissers willen duidelijke afspraken over de visgronden.
De handel staat in de Baltische staten eveneens voorop. Letland is bijvoorbeeld een van de grootste houtexporteurs naar Groot-Brittannië en de houthandelaren hebben veel te lijden gehad van de lage koers van het pond. Ook de bosbouwsector in Finland kijkt bezorgd naar de onderhandelingen. De export van papier, karton en hout staat zwaar onder druk. "Er gaan naar schatting duizenden banen verloren", zegt Créton.
Grenzen
En dan hebben we nog de grenskwesties. Om te beginnen Gibraltar, de rotspunt bij Spanje. Sinds 1713 is Gibraltar onderdeel van het Britse rijk - en dat is niet onomstreden. De afgelopen weken zijn in de media al verschillende dreigementen geuit. "Madrid ziet nieuwe kansen om de 7 vierkante kilometer grond in te lijven", zegt Zoutberg.
Spanje wil dat het resultaat van de brexit-onderhandeling niet automatisch gaat gelden voor Gibraltar. "Dat kan pas nadat Londen en Madrid het daarover onderling eens zijn geworden, vindt Spanje." Die eis heeft al tot veel politiek tumult geleid aan Britse kant.
Ook de kwestie rond een andere grens, tussen het Britse Noord-Ierland en EU-lid Ierland, moet door de onderhandelaars snel worden besproken om problemen in de toekomst te voorkomen. EU-president Tusk heeft de regeringsleiders in zijn uitnodigingsbrief voor de top van vandaag nog eens gewezen op het belang van een 'zachte' grens tussen Ierland en Noord-Ierland, zonder grootschalige controles of invoertarieven.
Erfenis
Voor Duitsland is ook het geopolitieke argument van groot belang. "Alleen in een verenigd Europa kan en mag Duitsland van zichzelf groot en machtig zijn", vertelt Jeroen Wollaars.
De Duitsers hebben traditioneel de steun van Frankrijk. De Franse president Hollande neemt vandaag voor de laatste keer deel aan de Europese top. Als Marine Le Pen de verkiezingen wint, zal de traditionele as Berlijn-Parijs kraken. "Dan worden de grenzen gesloten, wordt het Schengen-verdrag opgeschort en maakt Frankrijk zich op om uit de euro te stappen. Maar als Macron wint, zal het pro-Europese beleid worden voortgezet", verwacht Frankrijk-correspondent Frank Renout.
En zoals het hoort bij een goed koningsdrama is er gedoe over de erfenis. Over hoeveel de Britten moeten betalen, wie de Europese instellingen die nu in Groot-Brittannië zitten mogen overnemen. Daar zullen nog heel wat politieke discussies over volgen.