Met A.F.Th van der Heijden wandelen door zijn jeugd en zijn boeken
Het had zo uit een roman van A.F.Th. van der Heijden kunnen komen: boekpresentatie in buurtcafé verplaatst wegens vondst wietplantage. Maar het gebeurde echt. Café de Muis in Geldrop dreigde om die reden even niet meer de locatie te zijn voor de boekpresentatie van Door de Spiegel van A.F.Th. van der Heijden.
Maar na interventie van de schrijver strijkt de burgemeester de hand over het hart en kan het startsein voor de wandeling die bij de presentatie hoort toch plaatsvinden in het café dat zo'n belangrijke rol speelt in de romancyclus De Tandeloze Tijd. De wethouders, die meewerkten aan de totstandkoming van de wandeling, kunnen er vanwege de kwestie niet bij zijn.
"Besmette grond, jammer, ik had graag een jointje met ze willen roken", grapt de schrijver.
De romancyclus De Tandeloze Tijd speelt zich voor een deel af in het Brabantse dorp. Zijn alter ego Albert Egberts groeit er op, net als de schrijver. Van der Heijden zegt dat hij autobiografisch werkt, maar dat zijn romans niet autobiografisch zijn. Dus dat de overeenkomsten met de jeugd van de auteur groot zijn, is niet zo verwonderlijk. In De Gevarendriehoek, Vallende Ouders, De Sandwich en Asbestemming, de autobiografische requiemroman over zijn vader, speelt Geldrop een belangrijke rol.
"Wie er zijn jeugd heeft doorgebracht, zit voor de rest van zijn leven in de armen van de octopus verstrikt. Je kunt er een loswrikken en dan nemen er onmiddellijk twee andere je in de accolade. Wat je voelt is de liefde van Geldrop voor jou: een dodelijke omhelzing", schreef Van der Heijdens ooit.
Driehoek
Café de Muis heette vroeger café Kuster, en lag om de hoek van de straat waar het gezin Van der Heijden woonde. De Gevarendriehoek, de titel van een van de delen uit de cyclus, verwijst naar dit buurtje, dat als een driehoek ligt ingeklemd tussen de spoorlijn, het kanaal en de weg naar Mierlo.
Het adres is Hulst 119, maar in het dorp heeft het de bijnaam strontstrietje. "Omdat het paard van de groenteboer er altijd stond te schijten", vertelt een man die er al 51 jaar woont. Het gezin Van der Heijden heeft hij niet gekend, die waren toen al verhuisd naar de andere kant van het dorp.
Van der Heijden beaamt de bijnaam van het doodlopende straatje. "De kasseien waren veranderd in een kamervast tapijt van stront."
De bouwval in het strontstrietje heeft het gezin Van der Heijden te danken aan prins Bernhard. Adri's vader had deelgenomen aan de politionele acties in Indonesië. Bij terugkomst had de prins de jongens toegesproken: "Als jullie ooit in de problemen komen, wend je tot mij!"
Vader Van der Heijden nam dat letterlijk toen hij een huis nodig had voor zijn jonge gezin. Prins Bernhard regelde een krotje in het strontstrietje. Huur: 2,50 per maand. Ze noemden het 'het Huis van Lippe Biesterfeld'.
Die nacht is de opdracht tot schrijven gekomen, het hoofd van mijn vader in de boekenkast leidde mij de weg.
Van der Heijden komt als kind regelmatig in café Kuster, als ie van zijn moeder weer eens de opdracht krijgt zijn dronken vader er op te halen. Met gewone kleren over zijn pyjamaatje vertrekt hij dan naar het café. Hij doet het graag, want hij hoopt er de kermisbeer te zien, bier drinkend samen met de stamgasten, zijn snuit schoonvegend met zijn poot. In het dorp gingen daar verhalen over rond, en Adri hoopt de beer er ooit een keer te treffen.
De beer treft ie er nooit aan, zijn vader altijd. Een van die keren valt zijn vader na thuiskomst met stoel en al in de boekenkast, "misschien wel ergens tussen de G en de I.", zegt Van der Heijden. "Die nacht is de opdracht tot schrijven gekomen, het hoofd van mijn vader in de boekenkast leidde mij de weg. Een dorp als Geldrop moet je bevolken met je eigen mythologie omdat er anders geen verhalen over te vertellen zijn", zegt hij.
Winkelcentrum
Het winkelcentrum Beneden Beekloop is in De Sandwich de hangplek voor middelbare scholieren. Daar hebben ze hun eerste seksuele ervaringen.
"O, ik heb het nog steeds zo koud klaagde Karine met trillende kaken". Nog net geen klappertanden. Nu komt het van boven. Kan niet iemand me van boven afdekken? Jullie moeten een sandwich van me maken", is te lezen in het boek.
Rechthoekige pleinvrees
Het winkelcentrum hoort bij de buurt waar Van der Heijden vanaf zijn zevende tot zijn achttiende woonde. Eerst in een hoekhuis in de Katoenstraat, later een paar honderd meter verder in de Vlasstraat. De gevarendriehoek heeft plaatsgemaakt voor rechthoekige pleinvrees. Het nieuwe huis kijkt namelijk uit op een immens grasveld, zo ijzingwekkend leeg dat Albert Egberts er niet op durft.
Uit De Gevarendriehoek: "Het bleek het meest verlaten plein waar mensen ooit op uitgekeken hadden. Bestemd als speelwei voor kinderen had de gemeente het uitgestrekte terrein met gras, en met niets dan gras, bezaaid. Geen boompje, geen struik, geen apenrek, niets voor een kind om zich in of achter te verschuilen."
En alsof de gemeente de kritiek ter harte heeft genomen, nu staan er rijen lindenbomen en is er een speeltuin.
In het hoekhuis aan de Katoenstraat speelt zich een scene af die de verhouding tussen Albert en zijn vader typeert. Vader Egberts is dronken en kan het huis niet in. Hij zet een schildersladder tegen het raam van zijn zoon en maant Albert het raam open te doen. Maar het raam scharniert naar buiten, en als hij het open zou doen, zou zijn vader met ladder en al achterover vallen.
"Zo halfslachtig zouden ze hun leven lang tegenover elkaar blijven staan, met dat gesloten raam tussen hen in. De ladder waarmee de man zich toegang dacht te verschaffen tot de kamer van zijn zoon, blokkeerde nu juist die toegang", is te lezen in het boek. "En de zoon bleef tegen beter weten in proberen hem binnen te laten terwijl hij hem met hetzelfde gebaar ten val had kunnen brengen."
Acteur Frank Lammers, streekgenoot uit het nabijgelegen Mierlo, heeft de app ingesproken die bij de wandeling hoort. Hij is zelf groot liefhebber van Van der Heijdens werk. Tijdens de boekpresentatie herinnert hij de schrijver eraan dat hij ooit gruwde van een Geldrops toeristencircus langs de plekken uit zijn boeken. Maar daar denkt hij nu heel anders over.
Dat heeft alles te maken met hoe deze wandeling tot stand is gekomen. "Heel secuur en zorgvuldig", zegt hij. Hij verleende er met groot plezier zijn medewerking aan. In het boekje staan veel privéfoto’s. Van der Heijden maakt een groot compliment aan Han Roijakkers, de vrouw die niet alleen de tekst van de wandeling schreef, maar ook een introductie in het werk van de schrijver.
Nog lang niet klaar
En dat Van der Heijden nog niet uitgeschreven is over Geldrop blijkt uit zijn nieuwe roman Kwaadschiks, deel zes uit De Tandeloze Tijd-cyclus. Albert Egberts speelt daarin een bijrol, Geldrop komt even ter sprake als Egberts zich de eeuwige rust wenst in een grafheuvel op de Strabrechtse Heide. En dat is weer een verwijzing naar een boek in wording, over de seriemoordenaar van Geldrop, die verantwoordelijk was voor die grafheuveltjes.