Welke partij kreeg de meeste giften? En wie geeft het meest uit?
Politieke partijen krijgen niet bijzonder veel geld van externe geldschieters. Uit een overzicht dat het ministerie van Binnenlandse Zaken vandaag publiceerde (.pdf) blijkt dat van 'Amerikaanse toestanden' geen sprake is. Of het moet zijn dat 50Plus in twee jaar tijd 350.000 euro van een Haagse vastgoedmiljonair ontving.
Binnenlandse Zaken publiceert alle giften van boven de 4500 euro van de afgelopen twee jaar vlak voor de verkiezingsdag, om de geldstromen richting partijen zo doorzichtig mogelijk te maken.
Verplichte afdracht
Wie op zoek was naar machtige lobby's die partijen paaien met miljoenen komt bedrogen uit: vrijwel alle donaties zijn van volksvertegenwoordigers en bestuurders van de partijen zelf. Dat geldt vooral bij de linkse partijen SP, GroenLinks, PvdA en Partij voor de Dieren, die allemaal een systeem hanteren waarin politici verplicht een deel van hun salaris afdragen.
De SP spant daarbij de kroon: het afdrachtsysteem betekent daar dat je je complete salaris overmaakt aan het hoofdkantoor, om vervolgens een modaal inkomen teruggestort te krijgen. Van de 20 miljoen euro die de socialisten sinds begin 2015 zo binnenkregen van de eigen mensen, bleef volgens penningmeesters Thijs Coppens ongeveer de helft over.
Wat zeggen de donaties over de omvang van de campagnekas van de verschillende politieke partijen? Hoeveel is er dezer dagen beschikbaar voor tv-spotjes, posters, pennen en Facebook-acties? Dat is informatie waar niet in alle gevallen makkelijker achter te komen is: VVD, PvdA, Forum voor Democratie en VNL zijn niet bereid volledige opening van zaken te geven.
Campagnebudgetten
"Transparantie is zeker belangrijk", zegt een woordvoerder van het VVD-partijbureau. "Maar wij doen dat achteraf, in het jaarverslag." Al sprak staatssecretaris Dijkhoff op tv gisteren niet tegen dat het om minstens 3 miljoen euro gaat.
De PVV, Denk en de Partij voor de Dieren reageerden überhaupt niet op vragen over hun campagnebudget. 50Plus willen alleen vertellen dat het om minder dan 500.000 euro gaat.
Van de partijen die wel bereid zijn exacte bedragen te noemen, geven de SP en het CDA het meeste uit aan een zo goed mogelijk verkiezingsresultaat: 1,5 miljoen euro. D66 komt daar dicht bij met 1,3 miljoen. "En dat wordt door onze goedlopende crowdfunding waarschijnlijk nog iets meer", vertelt D66-campagneleider Sjoerd Sjoerdsma.
Eigen vermogen
Dat de SP bij de big spenders hoort, is gelet op het lucratieve afdrachtsysteem geen verrassing. Ongeveer de helft van het campagnebudget komt uit deze bron. De socialisten staan al langer bekend als de rijkste partij van Nederland. Dit was de stand van zaken eind 2015 (de cijfers over 2016 komen pas later dit jaar).
"Bedenk wel: een groot deel van dat vermogen zit in stenen", relativeert SP-penningmeester Coppens. "In het hoofdkantoor en een aantal regionale kantoren. Maar we zijn zeker ook een zuinige partij."
Bij de vorige verkiezingen in 2012 geven de partijen in totaal 10,7 miljoen euro uit. De VVD was toen ook al koploper met een budget van 2,7 miljoen euro voor campagne-uitgaven. De kans is groot dat deze bedragen dit jaar hoger uitkomen, omdat de partijen ditmaal "vier jaar hebben kunnen sparen", zoals campagneleider Hans Janssens van het CDA het samenvat. In 2012 kon dat niet door de snelle val van het eerste kabinet-Rutte. Volgens Janssens komt het leeuwendeel van de campagnegelden bij de meeste partijen uit contributies van leden. Ook in dit klassement scoort de SP overigens vrij hoog.
Ledenaantallen
In vergelijking met de VS hebben de Nederlandse partijen hooguit wat kleingeld op zak. Volgens economisch persbureau Bloomberg haalde de Democratische kandidaat Hillary Clinton bij de recente presidentsverkiezingen bijna 1,2 miljard dollar op. Donald Trump kwam tot ruim de helft daarvan.
Realistischer is het om 'onze' geldstromen te vergelijken met die bij Belgische verkiezingen. De Universiteit Leuven rekende uit dat de Vlaamse partijen en kandidaten alleen al 20,6 miljoen euro uitgaven bij de laatste grote verkiezingscampagne van 2014.
Dat bedrag viel zo hoog uit omdat er dat jaar drie verkiezingen (landelijke, Vlaamse en Europese) samenvielen. Maar in 2010, toen er uitsluitend landelijke verkiezingen voor Senaat en Kamer waren, kwam het totaalbedrag op bijna 15 miljoen. Voorzichtige conclusie daarom: de Nederlandse democratie is relatief goedkoop.