Komen er weer grenscontroles tussen Ierland en Noord-Ierland?
In de Noord-Ierse grensstad Londonderry zitten weinig mensen op grenscontroles te wachten. Al bijna twintig jaar is de grens met Ierland open, sinds de Noord-Ierse vrede in 1998 werd getekend. Maar nadat de Britten voor brexit gestemd hadden, staat de grens ineens weer op de agenda. Zeker in de aanloop naar de Noord-Ierse verkiezingen morgen, speelde het een belangrijke rol in de campagne.
"Kijk, daar is Noord-Ierland", zegt de Ierse Michael Doherty, als hij de witte huizen aanwijst die een paar meter van zijn werkplaats zijn verwijderd. "Ik word omringd door Noord-Ierland, maar de grens is onzichtbaar. Ik heb niet eens door dat hij er is."
Doherty heeft een houtzagerij en gaat zelf wel twintig tot dertig keer per dag de grens over. Zeventig procent van zijn klanten zit namelijk in het aangrenzende Noord-Ierse Londonderry. "Sinds de brexit zit het voortdurend in mijn achterhoofd: komen er weer grenscontroles? Moet straks elke vrachtwagen worden gecontroleerd? Vanuit zakelijk oogpunt maak ik me zorgen, ja."
Ziekenhuis
Dat de grens nauwelijks meer een rol speelt, merk je ook bij het ziekenhuis in Londonderry. Daar behandelen ze sinds kort ook Ierse patiënten. "Bijvoorbeeld spoedgevallen met een acute hartaanval", zegt cardioloog Andrew McNeill. "Die moeten zo snel mogelijk geopereerd worden." In de dunbevolkte Ierse grensprovincie Donegal staan nauwelijks grote ziekenhuizen met dezelfde mogelijkheden. "Wij zijn hier in Londonderry voor deze patiënten veel dichterbij."
De Ierse PJ McArdle heeft net zijn eerste prostaatkankerbehandeling gehad. "Voor mensen uit Donegal is dit perfect. In Ierland zou ik voor dezelfde behandeling vier uur moeten rijden naar Dublin en dan had ik daar ook in het ziekenhuis moeten overnachten. Dit is geweldig."
Op de grens maakt alleen het 'Welcome to Northern Ireland'-bord duidelijk dat je een ander land binnenrijdt. Tienduizenden auto's razen er elke dag de grens over voor werk, voor school of om te winkelen. En dat terwijl twintig jaar geleden nog Britse militairen de grens bewaakten.
Er zijn wel driehonderd grensovergangen. Het is onmogelijk om die allemaal te bemannen.
Londonderry was vooral bekend van de strijd tussen de IRA en het Britse leger. Het is de stad van Bloody Sunday, 30 januari 1972, toen er veertien doden vielen tijdens een demonstratie nadat Britse soldaten het vuur hadden geopend.
"Niemand in de grensregio wil dat die grens weer terugkomt", zegt Gregory Campbell. Hij is parlementslid namens de protestantse regeringspartij DUP. "Het zou onwerkbaar zijn. Er zijn wel driehonderd grensovergangen, het is onmogelijk om die allemaal te bemannen."
Buitengrens
De Britse premier May lijkt met haar stevige brexit-plannen de kans op een harde grens te vergroten. Zij wil dat de Britten uit de interne markt stappen, zodat ze het vrije verkeer van personen met de EU kan stoppen.
Dat betekent dat de grens tussen Noord-Ierland en Ierland plotseling een makkelijke ingang zou kunnen zijn voor EU-immigranten om het Verenigd Koninkrijk in te komen. "Daarom hopen we met Ierland afspraken te kunnen maken om te zorgen dat Ierland als buitengrens gaat fungeren, zodat de grens tussen beide landen gewoon open kan blijven", zegt Campbell.
Het probleem voor de DUP is echter dat de Noord-Ierse regeringspartij weinig invloed zal hebben op de brexit-onderhandelingen, die eind deze maand van start zullen gaan. Het gaat tussen Londen en Brussel.
Houthandelaar Doherty heeft niet de illusie dat de grens hoog op May's prioriteitenlijst zal staan. "Economisch gezien spelen we een marginale rol. We zijn maar een kleine vis in de vijver."
De lastige en pittige onderhandelingen zullen zeker twee jaar in beslag nemen. Het zal daarom nog wel even duren voordat duidelijk is hoe de grens tussen Noord-Ierland en Ierland er in de toekomst uit zal zien.