'Identificeren aangespoelde vluchtelingen zit 'm in kleine details'
Hoe identificeer je aangespoelde lichamen van vluchtelingen nadat ze zijn verdronken in de Middellandse Zee? Met die vraag houdt hoogleraar Antropologie Amade M'charek zich bezig.
De afgelopen drie jaar vonden al meer dan 10.000 migranten de verdrinkingsdood tijdens hun oversteek. Vorige week nog zijn aan de kust van Libië de lichamen van zeker 74 migranten aangespoeld.
Het gaat bijna altijd om aantallen, maar de vraag 'wie zijn deze mensen eigenlijk?' wordt bijna nooit gesteld, zegt M’charek in het radioprogramma Nieuws en Co. "Toen ik dat wel deed, merkte ik dat bijna niemand daarmee bezig is."
Daarom reisde ze af naar haar geboorteland Tunesië om te onderzoeken hoe de identificatie van drenkelingen kan worden verbeterd.
Praten over aangespoelde lichamen gebeurt met een luchtigheid die je je bijna niet kan voorstellen.
In Tunesië spoelen regelmatig lichamen aan. Zo vaak zelfs, dat de lokale bevolking er een beetje aan gewend is geraakt, zegt M'charek. "Natuurlijk vinden ze het hier naar en maken ze zich zorgen. Maar soms gaat ieder gesprek hierover. Dat gebeurt dan met zo'n luchtigheid die je je bijna niet kan voorstellen. Het is een dagelijks verschijnsel aan het worden."
Het identificeren van de lichamen gebeurt zelden in Tunesië. "Normaal gesproken zou het lichaam gefotografeerd en geregistreerd moeten worden om vervolgens naar een begraafplaats te worden gebracht. Ik dacht dat ook zo aan te treffen, maar de realiteit is anders."
Volgens M'charek worden de lichamen nu zo snel mogelijk weggehaald en naar een plek gebracht die nauwelijks een begraafplaats genoemd kan worden. "De middelen zijn er gewoon niet voor."
Of iemand besneden is, geeft aan welke religie iemand aanhangt.
Ze probeert daarom zelf een systeem op gang te zetten dat niet te veel kost, zodat er in ieder geval een basisregistratiesysteem komt. De techniek waarbij dna-monsters worden vergeleken in een dna-databank is er niet.
Toch zijn er nog genoeg andere dingen waar je op kan letten om een drenkeling te identificeren, zegt M'charek. Dat zit 'm soms in kleine details. "Of iemand besneden is, bijvoorbeeld. Dat geeft aan welke religie iemand aanhangt en soms ook uit welk werelddeel diegene komt."
Maar ook de datum en vindplaats zijn belangrijk. "Als je dan kijkt naar de stroming van de zee, kan je zien waar het vandaan komt. Verder kan je kijken naar het uiterlijk voor zover dat nog herkenbaar is. En kleding is heel belangrijk. Nabestaanden die naar voren treden kunnen vaak hun geliefden herkennen aan hun kleding."
Met respect begraven
Amade M'charek wil dat er met meer respect met de lichamen om wordt gegaan en heeft haar hoop op de lokale autoriteiten gevestigd. "Voor een fatsoenlijke begraafplaats en een auto om de lichamen mee te vervoeren, in plaats van met een vuilniswagen, heb je niet meer dan 30.000 euro nodig. Dat hoop ik hier, desnoods met crowdfunding, voor elkaar te krijgen."
"Wat we nu eerst doen is kijken of we een stukje grond kunnen aankopen om de mensen tenminste met enig respect te kunnen begraven."