AIVD: nieuwe terugkerende jihadisten gevaarlijker dan voorgangers
Hugo van der Parre
Research-redacteur
De komende tijd zullen er meer jihadistische strijders terugkeren naar Nederland. De dreiging is potentieel groot en kan leiden tot het voorbereiden en plegen van aanslagen. Dat stelt de AIVD in de nota Terugkeerders in Beeld. De toename wordt veroorzaakt doordat IS in Syrië en Irak terrein verliest en de leefomstandigheden er verslechteren.
Hoewel het nog steeds gaat om relatief kleine aantallen, denkt de inlichtingendienst dat de dreiging van nieuwe terugkeerders groter is dan voorheen. Bijna alle afgereisde Nederlanders verblijven inmiddels al langer dan een jaar in het strijdgebied. Vermoedelijk zijn ze ideologisch gehard en hebben ze gevechtservaring opgedaan, waardoor hun capaciteiten groter zijn dan eerdere terugkeerders.
Een terugkeerder is iemand die met jihadistische bedoelingen is afgereisd naar het strijdgebied in Syrië en Irak, van wie is vastgesteld dat hij het strijdgebied heeft bereikt en die daarna terugkeert naar Nederland. Hier vallen ook jihadisten onder die vanuit een ander land dan Nederland zijn afgereisd en daarna naar Nederland komen. Dat terugreizen kan ook gaan onder dekking van de vluchtelingenstromen.
Er zijn de afgelopen vier jaar wereldwijd vele tienduizenden burgers uit meer dan honderd landen naar Syrië en Irak vertrokken. Dat terugkeerders gevaarlijk zijn, bewijzen de aanslagen in Parijs en Brussel in 2015 en 2016. Die zijn gepleegd door een mix van getrainde terugkeerders en lokale netwerken. De aanslagplegers werden aangestuurd door IS en reisden met valse paspoorten terug naar Europa om de aanslagen voor te bereiden en uit te voeren.
Kinderen
Ook terugkerende kinderen kunnen gevaarlijk zijn, zegt de AIVD, omdat zij waarschijnlijk geïndoctrineerd zijn door jihadistische lessen. Jongens vanaf negen jaar zijn mogelijk getraind in het gebruik van wapens en explosieven en hebben mogelijk deelgenomen aan de strijd. De AIVD denkt dat dit kan leiden tot trauma’s, waardoor de drempel wordt verlaagd voor het gebruik van geweld.
Om vast te stellen hoe gevaarlijk terugkeerders zijn, wordt onder meer gelet op hun gedrag voor, tijdens en na de afreis. Ook telt mee hoelang ze in het gebied hebben gezeten en wat de reden is om terug te komen. Daarbij houdt de AIVD er rekening mee dat terugkeerders zich minder radicaal voordoen dan zij zijn, om aan de aandacht van de veiligheidsdiensten te ontsnappen.
Vanmiddag is er in Den Haag een internationaal congres over terugkeerders, waarbij deskundigen uit ongeveer twintig landen meedoen.